古诗文初中学生必背61首.汇总

初中生必背古诗文61首 义务教育语文课程标准（2011

年版）指定背诵篇目

1、关雎 《诗经》

关gu ün 关gu ün 雎j ū鸠ji ū，在z ài 河h ã之zh ÿ洲zh ōu

。

窈y ǎo 窕ti ǎo 淑sh ū女n ǚ

，君

j ūn 子z ǐ好h ào 逑qi ú。 参c ýn 差c ÿ荇x ìng 菜c ài

，左

zu ǒ右y îu 流li ú之zh ÿ。 窈y ǎo 窕ti ǎo 淑sh ū女n ǚ

，寤

w ù寐m âi 求qi ú之zh ÿ。 求qi ú之zh ÿ不b ù得d ã

，寤

w ù寐m âi 思s ÿ服f ú。 悠y ōu 哉z üi 悠y ōu 哉z üi

，辗

zh ǎn 转zhu ǎn 反f ǎn 侧c â。 参c ýn 差c ÿ荇x ìng 菜c ài

，左

zu ǒ右y îu 采c ǎi 之zh ÿ。 窈y ǎo 窕ti ǎo 淑sh ū女n ǚ

，琴

q ín 瑟s â友y ǒu 之zh ÿ。 参c ýn 差c ÿ荇x ìng 菜c ài

，左

zu ǒ右y îu 芼m ào 之zh ÿ。 窈yǎo窕tiǎo淑shū女nǚ

，钟zhōng鼓gǔ乐yuâ之zhÿ

。

2、蒹葭 《诗经》

蒹jiün葭jiü苍cüng苍cüng，白bái露lù为wãi霜shuüng

。

所suǒ谓wâi伊yÿ人r ãn ，在z ài 水shuǐ一yì方füng

。

溯s ù洄h u í从cïng之z h ÿ，道dào阻zǔ且q i þ长cháng

。

溯sù游yïu从cïng之zhÿ，宛wǎn在zài水shuǐ中zhōng央yüng

。 蒹jiün葭jiü萋萋qÿqÿ，白露báilù未wâi晞xÿ

。

所suǒ谓wâi伊人yÿrãn，在zài水之湄shuǐzhÿmãi

。

溯sù洄huí从cïng之zhÿ，道dào阻zǔ且qiþ跻jÿ

。

溯sù游you 从cïng之zhÿ，宛wǎn在zài水shuǐ中zhōng坻chí

。 蒹jiün葭jiü采采cǎicǎi，白露báilù未wâi已yǐ

。

所谓suǒwâi伊人yÿrãn，在zài水shuǐ之zhÿ涘sì

。

溯sù洄huí从cïng之zhÿ，道dào阻zǔ且qiþ右yîu

。

溯sù游you 从cïng之zhÿ，宛wǎn在zài水shuǐ中zhōng沚zhǐ

。

3、观沧海 （三国）曹操

东dōng临lín碣jiã石shí，以yǐ观guün沧海cünghǎi

。

水shuǐ何hã

澹d àn 澹d àn ，山shün岛dǎo竦sǒng峙zhì

。

树木shùmù丛生cïngshýng，百草bǎicǎo丰茂fýngmào

。

秋风qiūfýng萧瑟xiüosâ，洪波hïngbō涌起yǒngqǐ

。

日月rìyuâ之zhÿ行xíng，若ruî出chū其qí中zhōng

；

星xÿng汉hàn灿càn烂làn，若ruî出chū其qí里lǐ

。

幸xìng甚shân至zhì哉züi，歌gý以yǐ咏yǒng志zhì

。

4、十五从军征 汉乐府

十五shíwǔ从军cïngjūn征zhýng，八十büshí始shǐ得dã归guÿ

。

道dào逢fãng乡里x iünglǐ人rãn：“家jiü中zhōng有yǒu阿e 谁shuí

？”

“遥yáo望wàng是shì君jūn家jiü，松柏sōngbǎi冢zhǒng累lþi累lþi

。”

兔tù从cïng狗gǒu窦dîu入rù，雉zhì从cïng梁liáng上shàng飞fýi

，

中庭zhōngtíng生shýng旅lǚ谷gǔ，井jǐng上shàng生shýng旅lǚ葵kuí

。

舂chōng谷gǔ持chí作饭zuîfàn，采cǎi葵kuí持c h í作z u î羹gýng

。

羹gýng饭fàn一yì时shí熟shú，不bù知zhÿ贻yí阿e 谁shuí

。

出chū门mãn东dōng向xiàng看kàn，泪lâi落luî沾zhün我wǒ衣yÿ

。

5、木兰诗 北朝民歌

唧j ÿ唧j ÿ复f ù唧j ÿ唧j ÿ，木m ù兰l án 当d üng 户h ù织zh ÿ，不b ù闻w ãn 机j ÿ杼zh ù声sh ýng ，惟w ãi 闻w ãn 女n ǚ叹t àn 息x ÿ

。

问w ân 女n ǚ何h ã所su ǒ思s ÿ，问w ân 女n ǚ何h ã所su ǒ忆y ì。女n ǚ

亦y ì无w ú所su ǒ思s ÿ，女n ǚ亦y ì无w ú所su ǒ忆y ì。昨夜zu ïy â见ji àn 军j ūn 帖ti þ，可k â汗h án 大d à点di ǎn 兵b ÿng ，军j ūn 书sh ū十二sh íâr 卷ju àn ，卷ju àn 卷ju àn 有y ǒu 爷y ã名m íng 。阿ü爷y ã无w ú大d à儿ãr ，木m ù兰l án 无w ú长zh ǎng 兄xi ōng ，愿yu àn 为w âi 市sh ì鞍ün 马m ǎ，从c ïng 此c ǐ替t ì爷y ã征zh ýng

。

东d ōng 市sh ì买m ǎi 骏j ùn 马m ǎ，西x ÿ市sh ì买m ǎi 鞍ün 鞯ji ün ，南n án 市sh ì买m ǎi 辔p âi 头t ïu ，北b þi 市sh ì买m ǎi 长ch áng 鞭bi ün 。旦d àn 辞c í爷y ã娘ni áng 去q ù，暮m ù宿xi ǔ黄hu áng 河h ã边bi ün ，不b ù闻w ãn 爷y ã娘ni áng 唤hu àn 女n ǚ声sh ýng ，但d àn 闻w ãn 黄hu áng 河h ã流li ú水shu ǐ鸣m íng 溅ji ün 溅ji ün 。旦d àn 辞c í黄hu áng 河h ã去q ù，暮m ù至zh ì黑h ýi 山sh ün 头t ïu ，不b ù闻w ãn 爷y ã娘ni áng 唤hu àn 女n ǚ声sh ýng ，但d àn 闻w ãn 燕y ün 山sh ün 胡h ú骑j ì鸣m íng 啾ji ū啾ji ū

。

万w àn 里l ǐ赴f ù戎机r ïngj ÿ，关山gu ünsh ün 度d ù若ru î飞f ýi 。朔shu î气q ì

传chu án 金j ÿn 柝tu î，寒h án 光gu üng 照zh ào 铁ti þ衣y ÿ。将军ji üngj ūn 百b ǎi 战死zh àns ǐ

，壮士zhu àngsh ì十年sh íni án 归gu ÿ

。

归gu ÿ来l ái 见ji àn 天ti ün 子z ǐ，天ti ün 子z ǐ坐zu î明m íng 堂t áng 。策c â勋

x ūn

十sh í二âr 转zhu ǎn ，赏sh ǎng 赐c ì百b ǎi 千qi ün 强qi áng 。可k â汗h án 问w ân 所su ǒ欲y ù

，木m ù兰l án 不b ú用y îng 尚sh àng 书sh ū郎l áng ；愿yu àn 驰ch í千qi ün 里l ǐ足z ú，送s îng 儿ãr 还hu án 故g ù乡xi üng

。

爷y ã娘ni áng 闻w ãn 女n ǚ来l ái ，出ch ū郭gu ō相xi üng 扶f ú将ji üng ；阿ü姊

z ǐ

闻w ãn 妹m âi 来l ái ，当d üng 户h ù理l ǐ红h ïng 妆zhu üng ；小xi ǎo 弟d ì闻w ãn 姊z ǐ来l ái

，磨m ï刀d üo 霍hu î霍hu î向xi àng 猪zh ū羊y áng 。开k üi 我w ǒ东d ōng 阁g ã门m ãn ，坐zu î我w ǒ西x ÿ阁g ã床chu áng ，脱tu ō我w ǒ战zh àn 时sh í袍p áo ，著zhu ï我w ǒ旧时ji ùsh í裳ch áng

，当d üng 窗chu üng 理l ǐ云鬓y únb ìn ，对du ì镜j ìng 帖ti ý花hu ü黄hu áng 。出ch ū门m ãn 看k àn 火hu ǒ伴b àn ，火hu ǒ伴b àn 皆ji ý惊j ÿng 忙m áng ：同t ïng 行x íng 十s h í二âr 年ni án ，不b ù知z h ÿ木m ù兰l án 是s h ì女n ǚ郎l áng

。

雄xi ïng 兔t ù脚ji ǎo 扑p ū朔shu î，雌c í兔t ù眼y ǎn 迷m í离l í；双shu üng 兔

t ù

傍b àng 地d ì走z ǒu ，安ün 能n ãng 辨bi àn 我w ǒ是sh ì雄xi ïng 雌c í

？

6、饮酒 （晋）陶渊明

结jiã庐lú在zài人rãn境jìng，而ãr无wú车马chýmǎ喧xuün

。

问wân君jūn何hã能nãng尔þr？心xÿn远yuǎn地dì自zì偏piün

。

采cǎi菊jú东dōng篱lí下xià，悠然yōurán见jiàn南n án 山shün

。

山shün气qì日rì夕xÿ佳jiü，飞fýi鸟niǎo相xiüng与yǔ还huán

。

此cǐ中zhōng有yǒu真zhýn意yì，欲yù辨biàn已yǐ忘wàng言yán

。

7、送杜少府之任蜀州 （唐）王勃

城chãng阙quâ辅fǔ三sün秦qín，风fýng烟yün望wàng五wǔ津jÿn

。

与yǔ君jūn离lí别biã意yì，同tïng是shì宦huàn游yïu人rãn

。

海hǎi内nâi存cún知zhÿ己jǐ，天tiün涯yá若ruî比bǐ邻lín

。

无wú为wãi在zài歧qí路lù，儿ãr女nǚ共gîng沾zhün巾jÿn

。

8、登幽州台歌（唐）陈子昂

前qi án 不b ú见ji àn 古g ǔ人r ãn

，

后h îu 不b ú见ji àn 来l ái 者zh þ

。

念ni àn 天ti ün 地d ì之zh ÿ悠y ōu 悠y ōu

，

独d ú怆chu àng 然r án 而ãr 涕t ì下xi à

！

9、次北固山下 （唐）王湾

客kâ路lù青qÿng山shün外wài，行xíng舟zhōu绿lǜ水shuǐ前qián

。 潮cháo平píng两liǎng岸àn阔kuî，风fýng正zhâng一yì帆fün悬xuán。 海hǎi日rì生shýng残cán夜yâ，江jiüng春chūn入rù旧jiù年nián

。 乡xiüng书shū何hã处chù达dá? 归guÿ雁yàn洛luî阳yáng边biün

。

10、使至塞上 （唐）王维

单dün车chý欲yù问wân边bi ün，属shǔ国guï过guî居jū延yán

。 征zhýng蓬pãng出chū汉hàn塞sài，归guÿ雁yàn入rù胡hú天tiün

。 大dà漠mî孤gū烟yün直zhí，长cháng河hã落luî日rì圆yuán

。 萧xiüo关guün逢fãng候hîu骑qí，都dōu护hù在zài燕yàn然rán

。

11、闻王昌龄左迁龙标遥有此寄（唐）李白

杨yáng花huü落l uî尽jìn子规zǐguÿ啼tí

，

闻wãn道dào龙lïng标biüo过guî五wǔ溪xÿ

。

我wǒ寄jì愁chïu心xÿn与yǔ明月míngyuâ

，

随suí君jūn直zhí到dào夜yâ郎láng西xÿ

。

12、春望（唐）杜甫

国guï破pî山shün河hã在zài，城chãng春chūn草cǎo木mù深shýn

。 感gǎn时shí花huü溅jiàn泪lâi，恨hân别biã鸟niǎo惊jÿng心xÿn

。 烽fýng火huǒ连lián三sün月yuâ，家jiü书shū抵dǐ万wàn金jÿn

。 白bái头tïu搔süo更gâng短duǎn，浑hún欲yù不bú胜shâng 簪zün

。

13、黄鹤楼（唐）崔颢

昔xÿ人rãn已yǐ乘chãng黄huáng鹤hâ去qù，此cǐ地dì空kōng余yú黄huánɡ鹤hâ楼lïu。 黄huáng鹤hâ一yí去qù不bú复fù返fǎn，白bái云yún千qiün载zǎi空kōng悠yōu悠yōu。 晴qíng川chuün历lì历lì汉hàn阳yáng树shù，芳füng草cǎo萋qÿ萋qÿ鹦yÿng鹉wǔ洲zhōu。 日rì暮mù乡xiüng关guün何hã处chù是shì？烟yün波bō江jiüng上shàng使shǐ人rãn愁chïu。

14、望岳（唐）杜甫

岱dài宗zōng夫fú如rú何hã？齐qí鲁lǔ青qÿng未wâi了liǎo

。 造zào化huà钟zhōng神shãn秀xiù，阴yÿn阳yáng割gý昏hūn晓xiǎo

。 荡dàng胸xiōng生shýng曾cãng云yún，决juã眦zì入rù归guÿ鸟niǎo。 会huì当düng凌líng绝juã顶dǐng，一yì览lǎn众zhîng山shün小xiǎo

。

15、行路难（唐）李白

金jÿn樽zūn清酒qÿngjiǔ斗dǒu十千shíqiün，玉yù盘pán珍zhýn羞xiū直zhí万wàn钱qián。 停tíng杯býi投tïu箸zhù不bù能nãng食shí，拔剑bájiàn四sì顾gù心xÿn茫然mángrán。 欲yù渡dù黄huáng河hã冰bÿng塞sâ川chuün，将jiüng登dýng太tài行háng雪xuþ满mǎn山shün。 闲xián来lái垂钓chuídiào碧bì溪xÿ上shàng，忽hū复fù乘chãng舟zhōu梦mâng日rì边biün。 行xíng路lù难nán！行xíng路lù难nán！多duō歧qí路lù，今jÿn安ün在zài？ 长cháng风fýng破pî浪làng会huì有yǒu时shí，直zhí挂guà云yún帆fün济jì沧cüng海hǎi。

16、茅屋为秋风所破歌（唐）杜甫

八月büyuâ秋qiū高güo风fýng怒nù号háo，卷juǎn我wǒ屋wū上shàng三sün重chïng茅máo。茅máo飞fýi渡dù江jiüng洒sǎ江jiüng郊jiüo，高güo者zhþ挂guà罥juàn长cháng林lín梢shüo，下xià者zhþ飘piüo转zhuǎn沉chãn塘táng坳ào

。

南nán村cūn群qún童tïng欺qÿ我wǒ老lǎo无wú力lì，忍rþn能nãng 对duì面miàn为wãi盗dào贼zãi。公gōng然rán抱bào茅máo入rù竹zhú去qù，唇chún焦jiüo舌shã燥zào呼hū不bù得dã，归guÿ来lái倚yǐ杖zhàng自zì叹tàn息xÿ

。

俄ã顷qǐng风fýng定dìng云yún墨mî色sâ，秋qiū天tiün漠mî漠mî向xiàng昏

hūn

黑hýi。布bù衾qÿn多duō年nián冷lþng似sì铁tiþ，娇jiüo儿ãr恶â卧wî踏tà里lǐ裂liâ。床chuáng头tïu屋wū漏lîu无wú干gün处chù，雨yǔ脚jiǎo如rú麻má未wâi断绝duànjuã。自zì经jÿng丧süng乱luàn少shǎo睡shuì眠mián，长cháng夜yâ沾z hün湿shÿ何hã由yïu彻châ

！

安ün得dã广guǎng厦shà千qiün万wàn间jiün，大dà庇bì天tiün下xià寒hán士

shì

俱jù欢huün颜yán！风fýng雨yǔ不bù动dîng安ün如rú山shün。呜wū呼hū！何hã时shí眼yǎn前qián突tū兀wù见xiàn此cǐ屋wū，吾wú庐lú独dú破pî受shîu冻dîng死sǐ亦yì足zú

！

17、酬乐天扬州初逢席上见赠 （唐）刘禹锡 巴b ü山sh ün 楚ch ǔ水shu ǐ凄q ÿ凉li áng 地d ì，二âr 十sh í三s ün 年ni án 弃q ì置zh ì身sh ýn 。 怀hu ái 旧ji ù空k ōng 吟y ín 闻w ãn 笛d í赋f ù，到d ào 乡xi üng 翻f ün 似s ì烂l àn 柯k ý人r ãn

。 沉ch ãn 舟zh ōu 侧c â畔p àn 千qi ün 帆f ün 过gu î，病b ìng 树sh ù前qi án 头t ïu 万w àn 木m ù春ch ūn

。 今jÿn日rì听tÿng君jūn歌gý一yì曲qǔ，暂zàn凭píng杯býi酒jiǔ长zhǎng精jÿng神shãn

。

18、白雪歌送武判官归京（唐）岑参 北bþi风fýng卷juǎn地dì白bái草cǎo折zhã，胡hú天tiün八bü月yuâ即jí飞fýi雪xuþ。 忽hū如rú一yÿ夜yâ春chūn风fýng来lái，千qiün树shù万wàn树shù梨lí花huü开küi。 散sàn入rù珠zh ū帘lián湿shÿ罗luï幕mù，狐hú裘qiú不bù暖nuǎn锦jǐn衾qÿn薄bï。 将jiüng军jūn角jiǎo弓gōng不bù得dã控kîng，都dōu护hù铁tiþ衣yÿ冷lþng难nán着

zhuï。 瀚hàn海hǎi阑lán干gün百bǎi丈zhàng冰bÿng，愁chïu云yún惨cǎn淡dàn万wàn里lǐ凝níng。 中zhōng军jūn置zhì酒jiǔ饮yǐn归guÿ客kâ，胡hú琴qín琵pí琶pá与yǔ羌qiüng笛dí。 纷fýn纷fýn暮mù雪xuþ下xià辕yuán门mãn，风fýng掣châ红hïng旗qí冻dîng不bù翻fün。 轮lún台tái东dōng门mãn送sîng君jūn去qù，去qù时shí雪xuþ满mǎn天tiün山shün路lù。 山shün回huí路lù转zhuǎn不bú见jiàn君jūn，雪xuþ上shàng空kōng留liú马mǎ行xíng处chù。

19、钱塘湖春行（唐）白居易 孤gū山shün寺sì北bþi贾jiǎ亭tíng西xÿ，水shuǐ面miàn初chū平píng云yún脚jiǎo低dÿ。 几jǐ处chù早zǎo莺yÿng争zhýng暖nuǎn树shù，谁shuí家jiü新xÿn燕yàn啄zhuï春chūn泥ní。 乱luàn花huü渐jiàn欲yù迷mí人rãn眼yǎn，浅qiǎn草cǎo才cái能nãng没mî马mǎ蹄tí。 最zuì爱ài湖hú东dōng行xíng不bù足zú，绿lǜ杨yáng阴yÿn里lǐ白bái沙shü堤dÿ。

19、卖炭翁（唐）白居易

卖mài炭tàn翁wýng，伐fá薪xÿn烧shüo炭tàn南nán山shün中zhōng

。

满mǎn面miàn尘chãn灰huÿ烟yün火huǒ色sâ，两liǎng鬓bìn苍cüng苍cüng十shí指zhǐ黑hýi。 卖mài炭tàn得dã钱qián何hã所suǒ营yíng？身shýn

上shàng衣yÿ裳shang 口kǒu中zhōng食shí。 可kþ怜lián身shýn上shàng衣yÿ正zhâng单dün，心xÿn忧yōu炭tàn贱jiàn愿yuàn天tiün寒hán。 夜yâ来lái城chãng外wài一yì尺chǐ雪xuþ，晓xiǎo驾jià炭tàn车chý辗niǎn冰bÿng辙zhã。 牛niú困kùn人rãn饥jÿ日rì已yǐ高güo，市shì南nán门mãn外wài泥ní中zhōng歇xiý。 翩piün翩piün两liǎng骑jì来lái是shì谁shuí？黄huáng衣yÿ使shǐ者zhþ白bái衫shün儿ãr。 手shǒu把bǎ文wãn书shū口kǒu称chýng敕chì，回huí车chý叱chì牛niú牵qiün向xiàng北bþi。 一yì车chý炭tàn，千qiün余yú斤jÿn，宫gōng使shǐ驱q ū将jiüng惜xÿ不bù得dã。 半bàn匹pǐ红hïng绡xiüo一yì丈zhàng绫líng，系xì向xiàng牛niú头tïu充chōng炭tàn直zhí。

21、雁门太守行（唐）李贺

黑hýi云yún压yü城chãng城chãng欲yù摧cuÿ，甲jiǎ光guüng向xiàng日rì金jÿn鳞lín开küi。 角jiǎo声shýng满mǎn天tiün秋qiū色sâ里lǐ，塞sài上shàng燕yün脂zhÿ凝níng夜yâ紫zǐ。 半bàn卷juǎn红hïng旗qí临lín易yì水shuǐ，霜shuüng重zhîng鼓gǔ寒hán声shýng不bù起qǐ。 报bào君jūn黄huáng金jÿn台tái上shàng意yì，提tí携xiã玉yù龙lïng为wâi君jūn死sǐ。

22、赤壁（唐）杜牧

折zhã戟jǐ沉chãn沙shü铁tiþ未wâi销xiüo，自zì将jiüng磨mï洗xǐ认rân前qián朝cháo。 东dōng风fýng不bù与yǔ周zhōu郎láng便biàn，铜tïng雀quâ春chūn深shýn锁suǒ二âr乔qiáo。

23、泊秦淮（唐）杜牧

烟yün笼lǒng寒hán水shuǐ月yuâ笼lǒng沙shü，夜yâ泊bï秦qín淮huái近jìn酒jiǔ家jiü。 商shüng女nǚ不bù知zhÿ亡wáng国guï恨hân，隔gã江jiüng犹yïu唱chàng后hîu庭tíng花huü。

24、夜雨寄北（唐）李商隐

君jūn问wân归guÿ期qÿ未wâi有yǒu期qÿ，巴bü山shün夜yâ雨yǔ涨zhǎng秋qiū池chí。 何hã当düng共gîng剪jiǎn西xÿ窗chuüng烛zhú，却quâ话huà巴bü山shün夜yâ雨yǔ时shí。

25、无题（唐）李商隐

相xiünɡ见jiàn时shí难nán别biã亦yì难nán，东dōnɡ风fýnɡ无wú力lì百bǎi花huü残cán。 春chūn蚕cán到dào死sǐ丝sÿ方fünɡ尽jìn，蜡là炬jù成chãnɡ灰huÿ泪lâi始shǐ干g ün 。 晓xiǎo镜jìnɡ但dàn愁chïu云yún鬓bìn改ɡǎi，夜yâ吟yín应yÿnɡ觉juã月yuâ光ɡuünɡ寒hán。 蓬pãnɡ山shün此cǐ去qù无wú多duō路lù，青qÿnɡ鸟niǎo殷yÿn勤qín为wâi探tàn看kün。

26、相见欢（南唐）李煜

无wú言yán独dú上shànɡ西xÿ楼lïu，月yuâ如rú钩ɡōu。寂jì寞mî梧wú桐tïnɡ深shýn院yuàn锁suǒ清qÿnɡ秋qiū

。

剪jiǎn不bù断duàn，理lǐ还hái乱luàn，是shì离lí愁chïu，别biã是shì一yÿ番fün滋zÿ味wâi在zài心xÿn头tïu

。

27、渔家傲·秋思（宋）李清照

塞sài下xià秋qiū来lái风fýnɡ景jǐnɡ异yì，衡hãnɡ阳yánɡ雁yàn去qù无wú留liú意yì。四sì面miàn边biün声shýnɡ连lián角jiǎo起qǐ，千qiün嶂zhànɡ里lǐ，长chánɡ烟yün落luî日rì孤ɡū城chãnɡ闭bì

。

浊zhuï酒jiǔ一yì杯býi家jiü万wàn里lǐ，燕yàn然rán未wâi勒lâ归ɡuÿ无wú计jì。羌qiünɡ管ɡuǎn悠yōu悠yōu霜shuünɡ满mǎn地dì，人rãn不bù寐mâi，将jiünɡ军jūn白bái发fà征zhýn ɡ夫fū泪lâi

。

29、登飞来峰（唐）王安石

飞fýi来lái山shün上shànɡ千qiün寻xún塔tǎ，闻wãn说shuō鸡jÿ鸣mínɡ

见jiàn日rì升shýnɡ。 不bù畏wâi浮fú云yún遮zhý望wànɡ眼yǎn，自zì缘yuán身shýn在zài最zuì高ɡüo层cãnɡ。

28、浣hu àn 溪x ÿ沙sh à（宋sînɡ）晏yàn殊shū

一yì曲q ǔ新xÿn词cí酒jiǔ一yì杯býi。去qù年nián天tiün气qì旧jiù亭

tínɡ

台tái。夕xÿ阳yánɡ西xÿ下xià几jǐ时shí回huí

？

无wú可kþ奈nài何hã花huü落luî去qù，似sì曾cãnɡ相xi ünɡ识shí燕yàn归

ɡuÿ

来lái。小xiǎo园yuán香xiünɡ径jìnɡ独dú徘pái徊huái

。

30、江城子·密州出猎 （宋）苏轼

老lǎo夫fū聊l iáo发fü少shào年nián狂kuánɡ，左zuǒ牵qiün黄huánɡ，右yîu擎

qínɡ

苍cünɡ，锦jǐn帽mào貂diüo裘qiú，千qiün骑jì卷juǎn平pínɡ冈ɡün ɡ。为wâi报bào倾qÿnɡ城chãnɡ随suí太tài守shǒu，亲qÿn射shâ虎hù，看kàn孙sūn郎lánɡ

。

酒jiǔ酣hün胸xiōnɡ胆dǎn尚shànɡ开küi张zhünɡ。鬓bìn微wýi霜shuünɡ，又yîu何

hã

妨fánɡ！持chí节jiã云yún中zhōnɡ，何hã日rì遣qiǎn冯fãnɡ唐tánɡ？会huì挽wǎn雕diüo弓ɡōnɡ如rú满mǎn月yuâ，西xÿ北bþi望wànɡ，射shâ天tiün狼lánɡ

。

31、水调歌头（宋）苏轼

丙bǐnɡ辰chãn中zhōnɡ秋qiū，欢huün饮yǐn达dá旦dàn，大dà醉zuì，作zuî此cǐ篇piün

，兼jiün怀huái子zǐ由yïu

。

明mínɡ月yuâ几jǐ时shí有yǒu？把bǎ酒jiǔ问wân青qÿnɡ天tiün。不bù知zhÿ天tiün上shànɡ宫ɡōnɡ阙quâ，今jÿn夕xÿ是shì何hã年nián。我wǒ欲yù乘chãnɡ风fýnɡ归ɡuÿ去qù

，又yîu恐kǒnɡ琼qiïnɡ楼lïu玉yù宇yǔ，高ɡüo处chù不bú胜shânɡ寒hán。起qǐ舞wǔ弄nînɡ清qÿnɡ影yǐnɡ，何hã似sì在zài人rãn间jiün

。

转zhuǎn朱zhū阁gã，低dÿ绮qǐ户hù，照zhào无wú眠mián。不bù应yÿnɡ有yǒu恨hân，何hã事shì长c hánɡ向xiànɡ别biã时shí圆yuán？人rãn有yǒu悲býi欢huün离lí合hã，月yuâ有yǒu阴yÿn晴qínɡ圆yuán缺quý，此cǐ事shì古ɡǔ难nán全quán。但dàn愿yuàn人rãn长chánɡ久jiǔ，千qiün里lǐ共ɡînɡ婵chán娟juün

。

32、渔家傲（宋）李清照

天ti ün 接ji ý云y ún 涛t üo 连li án 晓xi ǎo 雾w ù，星x ÿn ɡ河h ã欲y ù转zhuǎn千qi ün 帆

f ün

舞w ǔ。仿f ǎn ɡ佛f ú梦m ân ɡ魂h ún 归ɡu ÿ帝d ì所su ǒ。闻w ãn 天ti ün 语y ǔ，殷y ÿn 勤q ín 问w ân 我w ǒ归ɡu ÿ何h ã处ch ù

。

我w ǒ报b ào 路l ù长ch án ɡ嗟ji ý日r ì暮m ù，学xu ã诗sh ÿ谩m àn 有y ǒu 惊j ÿng 人

r ãn

句j ù。九ji ǔ万w àn 里l ǐ风f ýn ɡ鹏p ãn ɡ正zh ân ɡ举j ǔ。风f ýn ɡ休xi ū住zh ù，蓬p ãn ɡ舟zh ōu 吹chu ÿ取q ǔ三s ün 山sh ün 去q ù

！

33、游山西村（宋）陆游

莫mî笑xiào农nïnɡ家jiü腊là酒jiǔ浑hún

，

丰fýnɡ年nián留liú客kâ足zú鸡jÿ豚tún

。

山shün重chïng水shuǐ复fù疑yí无wú路lù

，

柳liǔ暗àn花huü明mínɡ又yîu一yì村cūn

。

箫xiüo鼓ɡǔ追zhuÿ随suí春chūn社shâ近jìn

，

衣yÿ冠guün简jiǎn朴pǔ古ɡǔ风fýnɡ存cún

。

从cïnɡ今jÿn若ruî许xǔ闲xián乘chãnɡ月yuâ

，

拄zhǔ杖zhànɡ无wú时shí夜yâ叩kîu门mãn

。

34、南乡子·登京口北固亭怀古（宋）辛弃疾

何h ã处ch ù望w àn ɡ神sh ãn 州zh ōu ？满m ǎn 眼y ǎn 风f ýn ɡ光ɡu ün ɡ北b þi 固ɡù楼l ïu

。千qi ün 古ɡǔ兴x ÿn ɡ亡w án ɡ多du ō少sh ǎo 事sh ì？悠y ōu 悠y ōu 。不b ú尽j ìn 长ch án ɡ江ji ün ɡ滚ɡǔn 滚ɡǔn 流li ú

。

年ni án 少sh ào 万w àn 兜d ōu 鍪m ïu ，坐zu î断du àn 东d ōn ɡ南n án 战zh àn 未w âi 休xi ū

。天ti ün 下xi à英y ÿn ɡ雄xi ïn ɡ谁shu í敌d í手sh ǒu ？曹c áo 刘li ú。生sh ýn ɡ子z ǐ当d ün ɡ如r ú孙s ūn 仲zh în ɡ谋m ïu

。

35、破阵子·为陈同甫赋壮词以寄之（宋）辛弃疾

醉zuì里lǐ挑tiǎo灯dýnɡ看kàn剑jiàn，梦mânɡ回huí吹chuÿ角jiǎo连lián营yínɡ

。八bü百bǎi里lǐ分fýn麾huÿ下xià炙zhì，五wǔ十shí弦xián翻fün塞sài外wài声shýnɡ，沙shü场chǎnɡ秋qiū点diǎn兵bÿnɡ

。

马mǎ作zuî的dí卢lú飞fýi快kuài，弓ɡōnɡ如rú霹pÿ雳lì弦xián惊jÿnɡ

。了liǎo却quâ君jūn王wánɡ天tiün下xià事shì，赢yínɡ得dã生shýnɡ前qián身shýn后hîu名mínɡ。可kþ怜lián白bái发fà生shýnɡ

！

36、过零丁洋（宋）文天祥

辛xÿn苦kǔ遭züo逢fãnɡ起qǐ一yì经jÿnɡ，干ɡün戈ɡý寥liáo落luî四sì周zhōu星xÿnɡ

。 山shün河hã破pî碎suì风fýnɡ飘piüo絮xù，身shýn世shì浮fú沉chãn雨yǔ打dǎ萍pínɡ

。 惶huánɡ恐kǒnɡ滩tün头tïu说shuō惶huánɡ恐kǒnɡ，零línɡ丁dÿnɡ洋yánɡ里lǐ叹tàn零línɡ丁dÿnɡ。 人rãn生shýnɡ自zì古ɡǔ谁shu í无wú死sǐ？留liú取qǔ丹dün心xÿn照zhào汗hàn青qÿnɡ。

38、山坡羊·潼关怀古（元）张养浩

峰fýnɡ峦luán如rú聚jù，波bō涛tüo如rú怒nù，山shün河hã表biǎo里lǐ

潼tïnɡ关ɡuün路lù。望wànɡ西xÿ都dū，意yì踌chïu躇chú。伤shünɡ心xÿn秦qín汉hàn经jÿnɡ行xíng处chù，宫ɡōnɡ阙quâ万wàn间jiün都dōu做zuî了le 土tǔ。兴xÿnɡ，百bǎi姓xìnɡ苦kǔ；亡wánɡ，百bǎi姓xìnɡ苦kǔ

。

39、己亥杂诗（清）龚自珍

浩hào荡dànɡ离lí愁chïu白bái日rì斜xiá，吟yín鞭biün东dōnɡ指zhǐ即jí天tiün涯yá

。 落luî红hïnɡ不bú是shi 无wú情qínɡ物wù，化huà作zuî春chūn泥ní更ɡânɡ护hù花huü

。

40、满江红（清）秋瑾

小xi ǎo 住zh ù京j ÿn ɡ华hu á，早z ǎo 又y îu 是sh ì，中zh ōn ɡ秋qi ū佳ji ü节ji ã

。为w âi 篱l í下xi à，黄hu án ɡ花hu ü开k üi 遍bi àn ，秋qi ū容r ïn ɡ如r ú拭sh ì。四s ì面mi àn 歌ɡý残c án 终zh ōn ɡ破p î楚ch ǔ，八b ü年ni án 风f ýn ɡ味w âi 徒t ú思s ÿ浙zh â。苦k ǔ将ji ün ɡ侬n ïn ɡ，强qi án ɡ派p ài 作zu î蛾ã眉m ãi ，殊sh ū未w âi 屑xi â

！

身sh ýn 不b ù得d ã，男n án 儿ãr 列li â。心x ÿn 却qu â比b ǐ，男n án 儿ãr

烈li â！算su àn 平p ín ɡ生sh ýn ɡ肝ɡün 胆d ǎn ，因y ÿn 人r ãn 常ch án ɡ热r â。俗s ú子z ǐ胸xi ōn ɡ襟j ÿn 谁shu í识sh í我w ǒ？英y ÿn ɡ雄xi ïn ɡ末m î路l ù当d ün ɡ磨m ï折zh ã。莽m ǎn ɡ红h ïn ɡ尘ch ãn ，何h ã处ch ù觅m ì知zh ÿ音y ÿn ？青q ÿn ɡ衫sh ün 湿sh ÿ

！

《41、论语》十二章

子z ǐ曰yu ý：“学xu ã而ãr 时sh í习x í之zh ÿ，不b ú亦y ì说yu â乎h ū？有y ǒu 朋p ãn ɡ自z ì远yu ǎn 方f ün ɡ来l ái ，不b ú亦y ì乐l â乎h ū？人r ãn 不b ù知zh ÿ而ãr 不b ú愠y ùn ，不b ú亦y ì君j ūn 子z ǐ乎h ū？”（《学xu ã而ãr

》）

曾z ýng 子z ǐ曰yu ý：“吾w ú日r ì三s ün 省x ǐng 吾w ú身sh ýn ：为w âi 人r ãn 谋m ïu 而ãr 不b ù忠zh ōn ɡ乎h ū？与y ǔ朋p ãn ɡ友you 交ji üo 而ãr 不b ú信x ìn 乎h ū？传chu án 不b ù习x í乎h ū？”（《学xu ã而ãr

》）

子z ǐ曰yu ý：“吾w ú十sh í有y îu 五w ǔ而ãr 志zh ì于y ú学xu ã，三s ün 十sh í而ãr 立l ì，四s ì十sh í而ãr 不b ú惑hu î，五w ǔ十sh í而ãr 知zh ÿ天ti ün 命m ìn ɡ，六li ù十sh í而ãr 耳þr 顺sh ùn ，七q ÿ十sh í而ãr 从c ïn ɡ心x ÿn 所su ǒ欲y ù，不b ù逾y ú矩j ǔ。”（《为w ãi 政zh ân ɡ

》）

子z ǐ曰yu ý：“温w ýn 故ɡù而ãr 知zh ÿ新x ÿn ，可k þ以y ǐ为w ãi 师sh ÿ矣y ǐ。”（《为w âi 政zh ân ɡ

》）

子z ǐ曰yu ý：“学xu ã而ãr 不b ù思s ÿ则z ã罔w ǎn ɡ，思s ÿ而ãr 不b ù学xu ã则z ã殆d ài 。”（《为w ãi 政zh ân ɡ

》）

子z ǐ曰yu ý：“贤xi án 哉z üi ，回hu í也y þ！一y ì箪d ün 食sh í，一y ì

瓢pi áo 饮y ǐn ，在z ài 陋l îu 巷xi àn ɡ，人r ãn 不b ù堪k ün 其q í忧y ōu ，回hu í也y þ不b ù改ɡǎi 其q í乐l â。贤xi án 哉z üi ，回hu í也y þ！”（《雍y ōn ɡ也y þ

》）

子z ǐ曰yu ý：“知zh ÿ之zh ÿ者zh þ不b ù如r ú好h ào 之zh ÿ者zh þ，好h ào 之

zh ÿ

者zh þ不b ù如r ú乐l â之zh ÿ者zh þ。”（《雍y ōn ɡ也y þ

》）

子z ǐ曰yu ý：“饭f àn 疏sh ū食sh í饮y ǐn 水shu ǐ，曲q ǔ肱ɡōn ɡ而ãr 枕

zh þn

之zh ÿ，乐l â亦y ì在z ài 其q í中zh ōn ɡ矣y ǐ。不b ú义y ì而ãr 富f ù且qi þ贵ɡu ì

，于y ú我w ǒ如r ú浮f ú云y ún 。”《述sh ù而ãr

》

子z ǐ曰yu ý：“三s ün 人r ãn 行x íng ，必b ì有y ǒu 我w ǒ师sh ÿ焉y ün 。择

z ã

其q í善sh àn 者zh þ而ãr 从c ïn ɡ之zh ÿ，其q í不b ú善sh àn 者zh þ而ãr 改ɡǎi 之zh ÿ

。”

（《述sh ù而ãr

》）

子z ǐ在z ài 川chu ün 上sh àn ɡ，曰yu ý：“逝sh ì者zh þ如r ú斯s ÿ夫f

ú！不

b ù

舍sh þ昼zh îu 夜y â。”《子z ǐ罕h ǎn

》

子z ǐ曰yu ý：“三s ün 军j ūn 可k þ夺du ï帅shu ài 也y þ，匹p ǐ夫f ū不b ù可

k þ

夺du ï志zh ì也y þ。”《子z ǐ罕h ǎn

》

子z ǐ夏xi à曰yu ý：“博b ï学xu ã而ãr 笃d ǔ志zh ì，切qi â问w ân 而ãr 近

j ìn

思s ÿ，仁r ãn 在z ài 其q í中zh ōn ɡ矣y ǐ。”《子z ǐ张zh ün ɡ

》

42、曹刿论战《左传》

十sh í年ni án 春ch ūn ，齐q í师sh ÿ伐f á我w ǒ。公ɡōn ɡ将ji ün ɡ战zh àn ，曹c áo 刿ɡu ì请q ǐn ɡ见ji àn 。其q í乡xi ün ɡ人r ãn 曰yu ý：“肉r îu 食sh í者zh þ谋m ïu 之zh ÿ，又y îu 何h ã间ji ün 焉y ün ？”刿ɡu ì曰yu ý：“肉r îu 食sh í者zh þ鄙b ǐ，未w âi 能n ãn ɡ远yu ǎn 谋m ïu 。”乃n ǎi 入r ù见ji àn

。

问w ân ：“何h ã以y ǐ战zh àn ？”公ɡōn ɡ曰yu ý：“衣y ÿ食sh í所su ǒ安ün ，弗f ú敢ɡǎn 专zhu ün 也y þ，必b ì以y ǐ分f ýn 人r ãn 。”对du ì曰yu ý：“小xi ǎo 惠hu ì未w âi 徧bi àn

，民m ín 弗f ú从c ïn ɡ也y þ。”公ɡōn ɡ曰yu ý：“牺x ÿ牲sh ýn ɡ玉y ù帛b ï，弗f ú敢ɡǎn 加ji ü也y þ，必b ì以y ǐ信x ìn 。”对du ì曰yu ý：“小xi ǎo 信x ìn 未w âi 孚f ú，神sh ãn 弗f ú福f ú也y þ。”公ɡōn ɡ曰yu ý：“小xi ǎo 大d à之zh ÿ狱y ù，虽su ÿ不b ù能n ãn ɡ察ch á，必b ì以y ǐ情q ín ɡ。”对du ì曰yu ý：“忠zh ōn ɡ之zh ÿ属sh ǔ也y þ。可k þ以y ǐ一y í战zh àn 。战zh àn 则z ã请q ǐn ɡ从c ïn ɡ。”

公ɡōn ɡ与y ǔ之zh ÿ乘ch ãn ɡ，战zh àn 于y ú长ch án ɡ勺sh áo 。公ɡōn ɡ将ji ün ɡ鼓ɡǔ之zh ÿ。刿ɡu ì曰yu ý：“未w âi 可k þ。”齐q í人r ãn 三s ün 鼓ɡǔ。刿ɡu ì曰yu ý：“可k þ矣y ǐ。”齐q í师sh ÿ败b ài 绩j ì。公ɡōn ɡ将ji

ün ɡ驰ch í之zh ÿ。刿ɡu ì曰yu ý：

“未w âi 可k þ。”下xi à视sh ì其q í辙zh ã，登d ýn ɡ轼sh ì而ãr 望w àn ɡ之zh ÿ，曰yu ý

：

“可k þ矣y ǐ。”遂su ì逐zh ú齐q í师sh ÿ

。

既j ì克k â，公ɡōn ɡ问w ân 其q í故ɡù。对du ì曰yu ý：“夫f ū战zh àn

，勇y ǒn ɡ气q ì也y þ。一yì鼓ɡǔ作zu î气q ì，再z ài 而ãr 衰shu üi ，三s ün 而ãr 竭ji ã

。彼b ǐ竭ji ã我w ǒ盈y ín ɡ，故ɡù克k â之zh ÿ。夫f ū大d à国ɡu ï，难n án 测c â也y þ

，惧j ù有y ǒu 伏f ú焉y ün 。吾w ú视sh ì其q í辙zh ã乱lu àn ，望w àn ɡ其q í旗q í靡m í

，故ɡù逐zh ú之zh ÿ

。”

43、孟子三则

A 、鱼我所欲也 《孟子》

鱼y ú，我w ǒ所su ǒ欲y ù也y þ；熊xi ïn ɡ掌zh ǎn ɡ，亦y ì我w ǒ所su ǒ欲

y ù

也y þ。二âr 者zh þ不b ù可k þ得d ã兼ji ün ，舍sh þ鱼y ú而ãr 取q ǔ熊xi ïn ɡ掌zh ǎn ɡ者zh þ也y þ。生sh ýn ɡ，亦y ì我w ǒ所su ǒ欲y ù也y þ；义y ì，亦y ì我w ǒ所su ǒ欲y ù也y þ。二âr 者zh þ不b ù可k þ得d ã兼ji ün ，舍sh þ生sh ýn ɡ而ãr 取q ǔ义y ì者zh þ也y þ

。生sh ýn ɡ，亦y ì我w ǒ所su ǒ欲y ù，所su ǒ欲y ù有y ǒu 甚sh ân 于y ú生sh ýn ɡ者zh þ，故ɡù不b ù为w ãi 苟ɡǒu 得de 也y þ；死s ǐ亦y ì我w ǒ所su ǒ恶w ù，所su ǒ恶w ù有y ǒu 甚sh ân

于y ú死s ǐ者zh þ，故ɡù患hu àn 有y ǒu 所su ǒ不b ú辟b ì也y þ。如r ú使sh ǐ人r ãn 之zh ÿ所su ǒ欲y ù莫m î甚sh ân 于y ú生sh ýn ɡ，则z ã凡f án 可k þ以y ǐ得de 生sh ýn ɡ者zh þ，何h ã不b ú用y în ɡ也y þ？使sh ǐ人r ãn 之zh ÿ所su ǒ恶w ù莫m î甚sh ân 于y ú死s ǐ者zh þ，则z ã凡f án 可k þ以y ǐ辟b ì患

hu àn 者zh þ，何h ã不b ù为w âi 也y þ？由y ïu 是sh ì则z ã生sh ýn ɡ而ãr 有y ǒu 不b ú用y în ɡ也y þ，由y ïu 是sh ì则z ã可k þ以y ǐ辟b ì患hu àn 而ãr 有y ǒu 不b ù为w ãi 也y þ。是sh ì故ɡù所su ǒ欲y ù有y ǒu 甚sh ân 于y ú生sh ýn ɡ者zh þ，所su ǒ恶w ù有y ǒu 甚sh ân 于y ú死s ǐ者zh þ。非f ýi 独d ú贤xi án 者zh þ有y ǒu 是sh ì心x ÿn 也y þ，人r ãn 皆ji ý有y ǒu 之zh ÿ，贤xi án 者zh þ能n ãn ɡ勿w ù丧s àn ɡ耳þr

。

一y ì箪d ün 食sh í，一y ì豆d îu 羹ɡýn ɡ，得d ã之zh ÿ则z ã生sh ýn ɡ，弗

f ú

得d ã则z ã死s ǐ。嘑h ū尔þr 而ãr 与y ǔ之zh ÿ，行x ín ɡ道d ào 之zh ÿ人r ãn 弗f ú受sh îu

；蹴c ù尔þr 而ãr 与y ǔ之zh ÿ，乞q ǐ人r ãn 不b ú屑xi â也y þ。万w àn 钟zh ōn ɡ则z ã不b ú辩bi àn 礼l ǐ义y ì而ãr 受sh îu 之zh ÿ，万w àn 钟zh ōn ɡ于y ú我w ǒ何h ã加ji ü焉y ün ！为w âi 宫ɡōn ɡ室sh ì之zh ÿ美m þi ，妻q ÿ妾qi â之zh ÿ奉f ân ɡ，所su ǒ识sh í穷qi ïn ɡ乏f á者zh þ得d ã我w ǒ与y ú？乡xi àng 为w ãi 身sh ýn 死s ǐ而ãr 不b ú受sh îu ，今j ÿn 为w âi 宫ɡōn ɡ室sh ì之zh ÿ美m þi 为w âi 之zh ÿ；乡xi àng 为w ãi 身sh ýn 死s ǐ而ãr 不b ú受sh îu ，今j ÿn 为w âi 妻q ÿ妾qi â

之zh ÿ奉f ân ɡ为w ãi 之zh ÿ；乡xi àng 为w ãi 身sh ýn 死s ǐ而ãr 不b ú受sh îu ，今j ÿn 为w âi 所su ǒ识sh í穷qi ïn ɡ乏f á者zh þ得de 我w ǒ而ãr 为w ãi 之zh ÿ：是sh ì亦y ì不b ù可k þ以y ǐ已y ǐ乎h ū？此c ǐ之zh ÿ谓w âi 失sh ÿ其q í本b þn 心x ÿn

。

B 、富贵不能淫 《孟子》

景j ǐn ɡ春ch ūn 曰yu ý：“公ɡōn ɡ孙s ūn 衍y ǎn 、张zh ün ɡ仪y í岂q ǐ不b ù成ch ãn ɡ大

d à

丈zh àn ɡ夫fu 哉z üi ？一y í怒n ù而ãr 诸zh ū侯h ïu 惧j ù，安ün 居j ū而ãr 天ti ün 下xi à熄x ÿ

。”

孟m ân ɡ子z ǐ曰yu ý：“是sh ì焉y ün 得d ã为w ãi 大d à丈zh àn ɡ夫fu 乎h ū

？

子z ǐ未w âi 学xu ã礼l ǐ乎h ū？丈zh àn ɡ夫f ū之zh ÿ冠gu ün 也y þ，父f ù命m ìn ɡ之zh ÿ

；女n ǚ子z ǐ之zh ÿ嫁ji à也y þ，母m ǔ命m ìn ɡ之zh ÿ，往w ǎn ɡ送s în ɡ之zh ÿ门m ãn ，戒ji â之zh ÿ曰yu ý：‘往w ǎn ɡ之zh ÿ女r ǔ家ji ü，必b ì敬j ìn ɡ必b ì戒ji â，无w ú违w ãi 夫f ū子z ǐ！’以y ǐ顺sh ùn 为w ãi 正zh ân ɡ者zh þ，妾qi â妇f ù之zh ÿ道d ào 也y þ。居j ū天ti ün 下xi à之zh ÿ广gu ǎng 居j ū，立l ì天ti ün 下xi à之zh ÿ正zh ân ɡ位w âi ，行x íng 天ti ün 下xi à之zh ÿ大d à道d ào 。得d ã志zh ì，与y ǔ民m ín 由y ïu 之zh ÿ，不b ù得d ã志zh ì，独d ú行x ín ɡ其q í道d ào 。富f ù贵ɡu ì不b ù能n ãn ɡ淫y ín ，贫p ín 贱ji àn 不b ù能n ãn ɡ移y í

，

威w ýi 武w ǔ不b ù能n ãn ɡ屈q ū，此c ǐ之zh ÿ谓w âi 大d à丈zh àn ɡ夫f ū

。

C 、生于忧患 死于安乐 《孟子》

舜sh ùn 发f ü于y ú畎qu ǎn 亩m ǔ之zh ÿ中zh ōn ɡ，傅f ù说yu â举j ǔ于y ú版b ǎn 筑

zh ù

之zh ÿ间ji ün ，胶ji üo 鬲ɡã举j ǔ于y ú鱼y ú盐y án 之zh ÿ中zh ōn ɡ，管ɡu ǎn 夷y í吾w ú举j ǔ于y ú士sh ì，孙s ūn 叔sh ū敖áo 举j ǔ于y ú海h ǎi ，百b ǎi 里l ǐ奚x ÿ举j ǔ于y ú市sh ì

，故ɡù天ti ün 将ji ün ɡ降ji àn ɡ大d à任r ân 于y ú斯s ÿ人r ãn 也y þ，必b ì先xi ün 苦k ǔ其q í心x ÿn 志zh ì，劳l áo 其q í筋j ÿn 骨ɡǔ，饿â其q í体t ǐ肤f ū，空k ōn ɡ乏f á其q í身sh ýn

，行x íng 拂f ú乱lu àn 其q í所su ǒ为w ãi ，所su ǒ以y ǐ动d în ɡ心x ÿn 忍r þn 性x ìn ɡ，曾z ýng 益y ì其q í所su ǒ不b ù能n ãn ɡ

。

人r ãn 恒h ãn ɡ过ɡu î，然r án 后h îu 能n ãn ɡ改ɡǎi ，困k ùn 于y ú心x ÿn ，衡

h ãn ɡ

于y ú虑l ǜ，而ãr 后h îu 作zu î，征zh ýn ɡ于y ú色s â，发f ü于y ú声sh ýn ɡ而ãr 后h îu 喻y ù。入r ù则z ã无w ú法f ǎ家ji ü拂b ì士sh ì，出ch ū则z ã无w ú敌d í国ɡu ï外w ài 患hu àn 者zh þ，国ɡu ï恒h ãn ɡ亡w án ɡ，然r án 后h îu 知zh ÿ生sh ýn ɡ于y ú忧y ōu 患hu àn 而ãr 死s ǐ于y ú安ün 乐l â也y þ

。

44、《庄子》一则 逍遥游（节选）

北b þi 冥m ín ɡ有y ǒu 鱼y ú，其q í名m ín ɡ为w ãi 鲲k ūn 。鲲k ūn 之zh ÿ大d à，不b ù知zh ÿ其q í几j ǐ千qi ün 里l ǐ也y þ。化hu à而ãr 为w ãi 鸟ni ǎo ，其q í名m ín ɡ为w ãi 鹏p ãn ɡ。鹏p ãn ɡ之zh ÿ背b âi ，不b ù知zh ÿ其q í几j ǐ千qi ün 里l ǐ也y þ。怒n ù而ãr 飞f ýi ，其q í翼y ì若ru î垂chu í天ti ün 之zh ÿ云y ún 。是sh ì鸟ni ǎo 也y þ，海h ǎi 运y ùn 则z ã将ji ün ɡ徙x ǐ于y ú南n án 冥m ín ɡ。南n án 冥m ín ɡ者zh þ，天ti ün 池ch í也y þ。齐q í谐xi ã者zh þ，志zh ì怪ɡu ài 者zh þ也y þ。谐xi ã之zh ÿ言y án 曰yu ý：“鹏p ãn ɡ之zh ÿ徙x ǐ于y ú南n án 冥m ín ɡ也y þ，水shu ǐ击j ÿ三s ün 千qi ün 里l ǐ，抟tu án 扶f ú摇y áo 而ãr 上sh àn ɡ者zh þ九ji ǔ万w àn 里l ǐ，去q ù以y ǐ六li ù月yu â息x ÿ者zh þ也y þ。”野y þ马m ǎ也y þ，尘ch ãn 埃üi 也y þ，生sh ýn ɡ物w ù之zh ÿ以y ǐ息x ÿ相xi ün ɡ吹chu ÿ也y þ。天ti ün 之zh ÿ苍c ün ɡ苍c ün ɡ，其q í正zh ân ɡ色s â邪y ã？其q í远yu ǎn 而ãr 无w ú所su ǒ至zh ì极j í邪y ã？其q í视sh ì下xi à也y þ，亦y ì若ru î是sh ì则z ã已y ǐ矣y ǐ。

45、《礼记》一则 虽有佳肴

虽su ÿ有y ǒu 佳ji ü肴y áo ，弗f ú食sh í，不b ù知zh ÿ其q í旨zh ǐ也y þ；虽su ÿ有y ǒu 至zh ì道d ào ，弗f ú学xu ã，不b ù知zh ÿ其q í善sh àn 也y þ。是sh ì故ɡù

学xu ã然r án 后h îu 知zh ÿ不b ù足z ú，教ji ào 然r án 后h îu 知zh ÿ困k ùn 。知zh ÿ不b ù足z ú

，然r án 后h îu 能n ãn ɡ自z ì反f ǎn 也y þ，知zh ÿ困k ùn ，然r án 后h îu 能n ãn ɡ自z ì强qi án ɡ也y þ

。故ɡù曰yu ý：教ji ào 学xu ã相xi ün ɡ长zh ǎn ɡ也y þ。《兑du ì命m ìn ɡ》曰yu ý：“学xu ã学xu ã半b àn ”，其q í此c ǐ之zh ÿ谓w âi 乎h ū

！

46、《列子》一则 伯牙善鼓琴

伯b ï牙y á善sh àn 鼓ɡǔ琴q ín ，钟zh ōn ɡ子z ǐ期q ÿ善sh àn 听t ÿn ɡ。伯b ï牙

y á

鼓ɡǔ琴q ín ，志zh ì在z ài 高ɡüo 山sh ün ，钟zh ōn ɡ子z ǐ期q ÿ曰yu ý：“善sh àn 哉z üi

，峨ã峨ã兮x ÿ若ru î泰t ài 山sh ün ！”志zh ì在z ài 流li ú水shu ǐ，钟zh ōn ɡ子z ǐ期q ÿ曰yu ý：“善sh àn 哉z üi ，洋y án ɡ洋y án ɡ兮x ÿ若ru î江ji ün ɡ河h ã！”伯b ï牙y á所su ǒ念ni àn ，钟zh ōn ɡ子z ǐ期q ÿ必b ì得d ã之

zh ÿ。伯b ï牙y á游y ïu 于y ú泰t ài 山sh ün 之zh ÿ阴y ÿn ，卒c ù逢f ãn ɡ暴b ào 雨y ǔ，止zh ǐ于y ú岩y án 下xi à；心x ÿn 悲b ýi ，乃n ǎi 援yu án 琴q ín 而ãr 鼓ɡǔ之zh ÿ。初ch ū为w ãi 霖l ín 雨y ǔ之zh ÿ操c üo ，更ɡân ɡ造z ào 崩b ýn ɡ山sh ün 之zh ÿ音y ÿn 。曲q ǔ每m þi 奏z îu ，钟zh ōn ɡ子z ǐ期q ÿ辄zh ã穷qi ïn ɡ其q í趣q ù

。伯b ï牙y á乃n ǎi 舍sh â琴q ín 而ãr 叹t àn 曰yu ý：“善sh àn 哉z üi ，善sh àn 哉z üi ，子z ǐ之zh ÿ听t ÿn ɡ夫f ū！志zh ì想xi ǎn ɡ象xi àn ɡ犹y ïu 吾w ú心x ÿn 也y þ。吾w ú于y ú何h ã逃t áo 声sh ýn ɡ哉z üi

？”

47、邹忌讽齐王纳谏 《战国策》

邹z ōu 忌j ì修xi ū八b ü尺ch ǐ有y ǒu 余y ú，而ãr 形x ín ɡ貌m ào 昳y ì丽l í。朝zh üo 服f ú衣y ÿ冠ɡu àn ，窥ku ÿ镜j ìn ɡ，谓w âi 其q í妻q ÿ曰yu ý：“我w ǒ孰sh ú与y ǔ城ch ãn ɡ北b þi 徐x ú公ɡōn ɡ美m þi ？”其q í妻q ÿ曰yu ý：“君j ūn 美m þi 甚sh ân ，徐x ú公ɡōn ɡ何h ã能n ãn ɡ及j í君j ūn 也y þ？”城ch ãn ɡ北b þi 徐x ú公ɡōn ɡ，齐q í国ɡu ï之zh ÿ美m þi 丽l ì者zh þ也y þ。忌j ì不b ú自z ì信x ìn ，而ãr 复f ù问w ân 其q í妾qi â曰yu ý：“吾w ú孰sh ú与y ǔ徐x ú公ɡōn ɡ美m þi ？”妾qi â曰yu ý：“徐x ú公ɡōn ɡ何h ã能n ãn ɡ及j í君j ūn 也y þ？”旦d àn 日r ì，客k â从c ïn ɡ外w ài 来l ái ，与y ǔ坐zu î谈t án ，问w ân 之zh ÿ客k â曰yu ý：“吾w ú与y ǔ徐x ú公ɡōn ɡ孰sh ú

美m þi ？”客k â曰yu ý：“徐x ú公ɡōn ɡ不b ú若ru î君j ūn 之zh ÿ美m þi 也y þ。”明m ín ɡ日r ì徐x ú公ɡōn ɡ来l ái ，孰sh ú视sh ì之zh ÿ，自z ì以y ǐ为w ãi 不b ù如r ú；窥ku ÿ镜j ìn ɡ而ãr 自z ì视sh ì，又y îu 弗f ú如r ú远yu ǎn 甚sh ãn 。暮m ù寝q ǐn 而ãr 思s ÿ之zh ÿ，曰yu ý：“吾w ú妻q ÿ之zh ÿ美m þi 我w ǒ者zh þ，私s ÿ我w ǒ也y þ；妾qi â之zh ÿ美m þi 我w ǒ者zh þ，畏w âi 我w ǒ也y þ；客k â之zh ÿ美m þi 我w ǒ者zh þ，欲y ù有y ǒu 求qi ú于y ú我w ǒ也y þ。”

于y ú是sh ì入r ù朝ch áo 见ji àn 威w ýi 王w án ɡ，曰yu ý：“臣ch ãn 诚ch ãn ɡ知zh ÿ不b ù

如r ú徐x ú公ɡōn ɡ美m þi 。臣ch ãn 之zh ÿ妻q ÿ私s ÿ臣ch ãn ，臣ch ãn 之zh ÿ妾qi â畏w âi 臣ch ãn

，臣ch ãn 之zh ÿ客k â欲y ù有y ǒu 求qi ú于y ú臣ch ãn ，皆ji ý以y ǐ美m þi 于y ú徐x ú公ɡōn ɡ

。今j ÿn 齐q í地d ì方f ün ɡ千qi ün 里l ǐ，百b ǎi 二âr 十sh í城ch ãn ɡ，宫ɡōn ɡ妇f ù左zu ǒ右y îu 莫m î不b ù私s ÿ王w án ɡ，朝ch áo 廷t ín ɡ之zh ÿ臣ch ãn 莫m î不b ú畏w âi 王w án ɡ，四s ì境j ìn ɡ之zh ÿ内n âi 莫m î不b ù有y ǒu 求qi ú于y ú王w án ɡ：由y ïu 此c ǐ观ɡu àn 之zh ÿ，王w án ɡ之zh ÿ蔽b ì甚sh ân 矣y ǐ

。”

王w án ɡ曰yu ý：“善sh àn 。”乃n ǎi 下xi à令l ìn ɡ：“群q ún 臣ch ãn 吏l ì民

m ín

能n ãn ɡ面mi àn 刺c ì寡ɡu ǎ人r ãn 之zh ÿ过ɡu î者zh þ，受sh îu 上sh àn ɡ赏sh ǎn ɡ；上sh àn ɡ书sh ū谏ji àn 寡ɡu ǎ人r ãn 者zh þ，受sh îu 中zh ōn ɡ赏sh ǎn ɡ；能n ãn ɡ谤b àn ɡ讥j ÿ于y ú市sh ì朝ch áo ，闻w ãn 寡ɡu ǎ人r ãn 之zh ÿ耳þr 者zh þ，受sh îu 下xi à赏sh ǎn ɡ。”令l ìng 初ch ū下xi à，群q ún 臣ch ãn 进j ìn 谏ji àn ，门m ãn 庭t ín ɡ若ru î市sh ì；数sh ù月yu â之zh ÿ后h îu ，时sh í时sh í而ãr 间ji àn 进j ìn ；期j ÿ年ni án 之zh ÿ后h îu ，虽su ÿ欲y ù言y án ，无w ú可k þ进j ìn 者zh þ

。燕y ün 、赵zh ào 、韩h án 、魏w âi 闻w ãn 之zh ÿ，皆ji ý朝ch áo 于y ú齐q í。此c ǐ所su ǒ谓w âi 战zh àn 胜sh ân ɡ于y ú朝ch áo 廷t ín ɡ

。

48、出师表 （三国）诸葛亮

先xi ün 帝d ì创chu àn ɡ业y â未w âi 半b àn 而ãr 中zh ōn ɡ道d ào 崩b ýn ɡ殂c ú，今j ÿn 天ti ün 下xi à三s ün 分f ýn ，益y ì州zh ōu 疲p í弊b ì，此c ǐ诚

ch ãn ɡ危w ýi 急j í存c ún 亡w án ɡ之zh ÿ秋qi ū也y þ。然r án 侍sh ì卫w âi 之zh ÿ臣ch ãn 不b ú懈xi â于y ú内n âi ，忠zh ōn ɡ志zh ì之zh ÿ士sh ì忘w àn ɡ身sh ýn 于y ú外w ài 者zh þ，盖ɡài 追zhu ÿ先xi ün 帝d ì之zh ÿ殊sh ū遇y ù，欲y ù报b ào 之zh ÿ于y ú陛b ì下xi à也y þ。诚ch ãn ɡ宜y í开k üi 张zh ün ɡ圣sh ân ɡ听t ÿn ɡ，以y ǐ光ɡu ün ɡ先xi ün 帝d ì遗y í德d ã，恢hu ÿ弘h ïn ɡ志zh ì士sh ì之zh ÿ气q ì，不b ù宜y í妄w àn ɡ自z ì菲f þi 薄b ï，引y ǐn 喻y ù失sh ÿ义y ì，以y ǐ塞s â忠zh ōn ɡ谏ji àn 之zh ÿ路l ù也y þ。

宫ɡōn ɡ中zh ōn ɡ府f ǔ中zh ōn ɡ，俱j ù为w ãi 一y ì体t ǐ，陟zh ì罚f á臧z üng 否p ǐ，不b ù宜y í异y ì同t ïn ɡ。若ru î有y ǒu 作zu î奸ji ün 犯f àn 科k ý及j í为w ãi 忠zh ōn ɡ善sh àn 者zh þ，宜y í付f ù有y ǒu 司s ÿ论l ùn 其q í刑x ín ɡ赏sh ǎn ɡ，以y ǐ昭zh üo 陛b ì下xi à平p ín ɡ明m ín ɡ之zh ÿ理l ǐ，不b ù宜y í偏pi ün 私s ÿ，使sh ǐ内n âi 外w ài 异y ì法f ǎ也y þ。

侍sh ì中zh ōn ɡ、侍sh ì郎l án ɡ郭ɡu ō攸y ōu 之zh ÿ、费f âi 祎y ÿ、董d ǒn ɡ允y ǔn 等d þn ɡ，此c ǐ皆ji ý良li án ɡ实sh í，志zh ì虑l ǜ忠zh ōn ɡ纯ch ún ，是sh ì以y ǐ先xi ün 帝d ì简ji ǎn 拔b á以y ǐ遗w âi 陛b ì下xi à。愚y ú以y ǐ为w ãi 宫ɡōn ɡ中zh ōn ɡ之zh ÿ事sh ì，事sh ì

无w ú大d à小xi ǎo ，悉x ÿ以y ǐ咨z ÿ之zh ÿ，然r án 后h îu 施sh ÿ行x ín ɡ，必b ì能n ãn ɡ裨b ì补b ǔ阙qu ý漏l îu ，有y ǒu 所su ǒ广gu ǎng 益y ì

。

将ji ün ɡ军j ūn 向xi àn ɡ宠ch ǒn ɡ，性x ìn ɡ行x ín ɡ淑sh ū均j ūn ，晓xi ǎo 畅ch àn ɡ军

j ūn

事sh ì，试sh ì用y în ɡ于y ú昔x ÿ日r ì，先xi ün 帝d ì称ch ýng 之zh ÿ曰yu ý能n ãn ɡ，是sh ì以y ǐ众zh în ɡ议y ì举j ǔ宠ch ǒn ɡ为w âi 督d ū。愚y ú以y ǐ为w âi 营y ín ɡ中zh ōn ɡ之zh ÿ事sh ì

，悉x ÿ以y ǐ咨z ÿ之zh ÿ，必b ì能n ãn ɡ使sh ǐ行h án ɡ阵zh ân 和h ã睦m ù，优y ōu 劣li â得d ã所su ǒ

。

亲q ÿn 贤xi án 臣ch ãn ，远yu ǎn 小xi ǎo 人r ãn ，此c ǐ先xi ün 汉h àn 所su ǒ以y ǐ兴

x ÿn ɡ

隆l ïn ɡ也y þ；亲q ÿn 小xi ǎo 人r ãn ，远yu ǎn 贤xi án 臣ch ãn ，此c ǐ后h îu 汉h àn 所su ǒ以y ǐ倾q ÿn ɡ颓tu í也y þ。先xi ün 帝d ì在z ài 时sh í，每m þi 与y ǔ臣ch ãn 论l ùn 此c ǐ事sh ì

，未w âi 尝ch án ɡ不b ú叹t àn 息x ÿ痛t în ɡ恨h ân 于y ú桓hu án 、灵l

ín ɡ也y þ。侍sh ì中zh ōn ɡ

、尚sh àn ɡ书sh ū、长zh ǎng 史sh ǐ、参c ün 军j ūn ，此c ǐ悉x ÿ贞zh ýn 良li án ɡ死s ǐ节ji ã之zh ÿ臣ch ãn ，愿yu àn 陛b ì下xi à亲q ÿn 之zh ÿ信x ìn 之zh ÿ，则z ã汉h àn 室sh ì之zh ÿ隆l ïn ɡ

，可k þ计j ì日r ì而ãr 待d ài 也y þ

。

臣ch ãn 本b þn 布b ù衣y ÿ，躬ɡōn ɡ耕ɡýn ɡ于y ú南n án 阳y án ɡ，苟ɡǒu 全qu án 性x ìn ɡ

命m ìn ɡ于y ú乱lu àn 世sh ì，不b ù求qi ú闻w ãn 达d á于y ú诸zh ū侯h ïu 。先xi ün 帝d ì不b ù以y ǐ臣ch ãn 卑b ýi 鄙b ǐ，猥w þi 自z ì枉w ǎn ɡ屈q ū，三s ün 顾ɡù臣ch ãn 于y ú草c ǎo 庐l ú之zh ÿ中zh ōn ɡ，咨z ÿ臣ch ãn 以y ǐ当d ün ɡ世sh ì之zh ÿ事sh ì，由y ïu 是sh ì感ɡǎn 激j ÿ

，遂su ì许x ǔ先xi ün 帝d ì以y ǐ驱q ū驰ch í。后h îu 值zh í倾q ÿn ɡ覆f ù，受sh îu 任r ân 于y ú败b ài 军j ūn 之zh ÿ际j ì，奉f ân ɡ命m ìn ɡ于y ú危w ýi 难n àn 之zh ÿ间ji ün ，尔þr 来l ái 二âr 十sh í有y ǒu 一y ÿ年ni án 矣y ǐ

。

先xi ün 帝d ì知zh ÿ臣ch ãn 谨j ǐn 慎sh ân ，故ɡù临l ín 崩b ýn ɡ寄j ì臣ch ãn 以y ǐ大

d à

事sh ì也y þ。受sh îu 命m ìn ɡ以y ǐ来l ái ，夙s ù夜y â忧y ōu 叹t àn ，恐k ǒn ɡ付f ù托tu ō不b ú效xi ào ，以y ǐ伤sh ün ɡ先xi ün 帝d ì之zh ÿ明m ín ɡ，故ɡù五w ǔ月yu â渡d ù泸l ú

，深sh ýn 入r ù不b ù毛m áo 。今j ÿn 南n án 方f ün ɡ已y ǐ定d ìn ɡ，兵b ÿn ɡ甲ji ǎ已y ǐ足z ú

，当d ün ɡ奖ji ǎn ɡ率shu ài 三s ün 军j ūn ，北b þi 定d ìn ɡ中zh ōn ɡ原yu án ，庶sh ù竭ji ã驽n ú钝d ùn

，攘r ǎn ɡ除ch ú奸ji ün 凶xi ōn ɡ，兴x ÿn ɡ复f ù汉h àn 室sh ì，还hu án 于y ú旧ji ù都d ōu 。此c ǐ臣ch ãn 所su ǒ以y ǐ报b ào 先xi ün 帝d ì而ãr 忠zh ōn ɡ陛b ì下xi à之zh ÿ职zh í分f ýn 也y þ。至zh ì于y ú斟zh ýn 酌zhu ï损s ǔn 益y ì，进j ìn 尽j ìn 忠zh ōn ɡ言y án ，则z ã攸y ōu 之zh ÿ、祎y ÿ

、允y ǔn 之zh ÿ任r ân 也y þ

。

愿yu àn 陛b ì下xi à托tu ō臣ch ãn 以y ǐ讨t ǎo 贼z ãi 兴x ÿn ɡ复f ù之zh ÿ效xi ào ，不b ú

效xi ào ，则z ã治zh ì臣ch ãn 之zh ÿ罪zu ì，以y ǐ告ɡào 先xi ün 帝d ì之zh ÿ灵l ín ɡ。若ru î无w ú兴x ÿn ɡ德d ã之zh ÿ言y án ，则z ã责z ã攸y ōu 之zh ÿ、祎y ÿ、允y ǔn 等d þn ɡ之zh ÿ慢m àn ，以y ǐ彰zh ün ɡ其q í咎ji ù；陛b ì下xi à亦y ì宜y í自z ì谋m ïu ，以y ǐ咨z ÿ诹z ōu 善sh àn 道d ào ，察ch á纳n à雅y ǎ言y án 。深sh ýn 追zhu ÿ先xi ün 帝d ì遗y í诏zh ào

，臣ch ãn 不b ú胜sh âng 受sh îu 恩ýn 感ɡǎn 激j ÿ

。

今j ÿn 当d ün ɡ远yu ǎn 离l í，临l ín 表bi ǎo 涕t ì零l ín ɡ，不b ù知zh ÿ所su ǒ言y án

。

49、桃花源记 （晋）陶渊明

晋j ìn 太t ài 元yu án 中zh ōn ɡ，武w ǔ陵l ín ɡ人r ãn 捕b ǔ鱼y ú为w ãi 业y â。缘yu án

溪x ÿ行x íng ，忘w àn ɡ路l ù之zh ÿ远yu ǎn 近j ìn 。忽h ū逢f ãn ɡ桃t áo

花hu ü林l ín ，夹ji ü岸àn 数sh ù百b ǎi 步b ù，中zh ōn ɡ无w ú杂z á树sh ù，芳f ün ɡ草c ǎo 鲜xi ün 美m þi ，落lu î英y ÿn ɡ缤b ÿn 纷f ýn 。渔y ú人r ãn 甚sh ân 异y ì之zh ÿ。复f ù前qi án 行x ín ɡ，欲y ù穷qi ïn ɡ其q í林l ín

。

林l ín 尽j ìn 水shu ǐ源yu án ，便bi àn 得d ã一y ì山sh ün ，山sh ün 有y ǒu 小xi ǎo 口k ǒu

，仿f ǎn ɡ佛f ú若ru î有y ǒu 光ɡu ün ɡ。便bi àn 舍sh þ船chu án ，从c ïn ɡ口k ǒu 入r ù。初ch ū极j í

狭xi á，才c ái 通t ōn ɡ人r ãn 。复f ù行x íng 数sh ù十sh í步b ù，豁hu î然r án 开k üi 朗l ǎn ɡ

。土t ǔ地d ì平p ín ɡ旷ku àn ɡ，屋w ū舍sh þ俨y ǎn 然r án ，有y ǒu 良li án ɡ田ti án 美m þi 池ch í桑s ün ɡ竹zh ú之zh ÿ属sh ǔ。阡qi ün 陌m î交ji üo 通t ōn ɡ，鸡j ÿ犬qu ǎn 相xi ün ɡ闻w ãn 。其q í中zh ōn ɡ往w ǎn ɡ来l ái 种zh îng 作zu î，男n án 女n ǚ衣y ÿ着zhu ï，悉x ÿ如r ú外w ài 人r ãn 。黄hu án ɡ发f à垂chu í髫ti áo ，并b ìn ɡ怡y í然r án 自z ì乐l â

。

见ji àn 渔y ú人r ãn ，乃n ǎi 大d à惊j ÿn ɡ，问w ân 所su ǒ从c ïn ɡ来l

ái 。具

j ù

答d á之zh ÿ。便bi àn 要y üo 还h ái 家ji ü，设sh â酒ji ǔ杀sh ü鸡j ÿ作zu î食sh í。村c ūn 中zh ōn ɡ闻w ãn 有y ǒu 此c ǐ人r ãn ，咸xi án 来l ái 问w ân 讯x ùn 。自z ì云y ún 先xi ün 世sh ì避b ì秦q ín 时sh í乱lu àn ，率shu ài 妻q ÿ子z ǐ邑y ì人r ãn 来l ái 此c ǐ绝ju ã境j ìn ɡ，不b ú复f ù出ch ū焉y ün ，遂su ì与y ǔ外w ài 人r ãn 间ji àn 隔ɡã。问w ân 今j ÿn 是sh ì何h ã世sh ì

，乃n ǎi 不b ù知zh ÿ有y ǒu 汉h àn ，无w ú论l ùn 魏w âi 晋j ìn 。此c ǐ人r ãn 一y ÿ一y ÿ为w ãi 具j ù言y án 所su ǒ闻w ãn ，皆ji ý叹t àn 惋w ǎn 。余y ú人r ãn 各ɡâ复f ù延y án 至zh ì其q í家ji ü，皆ji ý出ch ū酒ji ǔ食sh í。停t ín ɡ数sh ù日r ì，辞c í去q ù。此c ǐ中zh ōn ɡ人r ãn 语y ǔ云y ún ：“不b ù足z ú为w ãi 外w ài 人r ãn 道d ào 也y þ

。”

既j ì出ch ū，得d ã其q í船chu án ，便bi àn 扶f ú向xi àn ɡ路l ù，处ch ù处ch ù

志zh ì之zh ÿ。及j í郡j ùn 下xi à，诣y ì太t ài 守sh ǒu ，说shu ō如r ú此c ǐ。太t ài 守sh ǒu 即j í遣qi ǎn 人r ãn 随su í其q í往w ǎn ɡ，寻x ín 向xi àn ɡ所su ǒ志zh ì，遂su ì迷m í

，不b ú复f ù得de 路l ù

。

南n án 阳y án ɡ刘li ú子z ǐ骥j ì，高ɡüo 尚sh àn ɡ士sh ì也y þ，闻w ãn 之zh ÿ

，欣x ÿn 然r án 规ɡu ÿ往w ǎn ɡ。未w âi 果ɡu ǒ，寻x ún 病b ìn ɡ终zh ōn ɡ。后h îu 遂su ì无w ú问w ân 津j ÿn 者zh þ

。

50、答谢中书书 （南朝）陶弘景

山sh ün 川chu ün 之zh ÿ美m þi ，古ɡǔ来l ái 共ɡîn ɡ谈t án 。高ɡüo 峰f ýn ɡ入r ù云y ún

，清q ÿn ɡ流li ú见ji àn 底d ǐ。两li ǎn ɡ岸àn 石sh í壁b ì，五w ǔ色s â交ji üo 辉hu ÿ。青q ÿn ɡ林l ín 翠cu ì竹zh ú，四s ì时sh í俱j ù备b âi 。晓xi ǎo 雾w ù将ji ün ɡ歇xi ý，猿yu án 鸟ni ǎo 乱lu àn 鸣m ín ɡ；夕x ÿ日r ì欲y ù颓tu í，沉ch ãn 鳞l ín 竞j ìn ɡ跃yu â。实sh í是sh ì欲y ù界ji â之zh ÿ仙xi ün 都d ū。自z ì康k ün ɡ乐l â以y ǐ来l ái ，未w âi 复f ù有y ǒu 能n ãn ɡ与y ù其q í奇q í者zh þ

。

51、三峡（北魏）郦道元

自z ì三s ün 峡xi á七q ÿ百b ǎi 里l ǐ中zh ōn ɡ，两li ǎn ɡ岸àn 连li án 山sh ün ，略l ûâ无w ú阙qu ý处ch ù。重ch ïn ɡ岩y án 叠di ã嶂zh àn ɡ，隐y ǐn 天ti ün 蔽b ì日r ì，自z ì非f ýi 亭t ín ɡ午w ǔ夜y â分f ýn ，不b ú见ji àn 曦x ÿ月yu â

。

至zh ì于y ú夏xi à水shu ǐ襄xi ün ɡ陵l ín ɡ，沿y án 溯s ù阻z ǔ绝ju ã。或hu î王w án ɡ命m ìn ɡ急j í宣xu ün ，有y ǒu 时sh í朝zh üo 发f ü白b ái 帝d ì，暮m ù到d ào 江ji ün ɡ陵l ín ɡ，其q í间ji ün 千qi ün 二âr 百b ǎi 里l ǐ，虽su ÿ乘ch ãn ɡ奔b ýn 御y ù风f ýn ɡ，不b ù以y ǐ疾j í也y þ

。

春ch ūn 冬d ōn ɡ之zh ÿ时sh í，则z ã素s ù湍tu ün 绿l ǜ潭t án ，回hu í清q ÿn ɡ倒d ào 影y ǐn ɡ，绝ju ã巘y ǎn 多du ō生sh ýn ɡ怪ɡu ài 柏b ǎi ，悬xu án 泉qu án 瀑p ù布b ù，飞f ýi 漱sh ù其q í间ji ün ，清q ÿn ɡ荣r ïn ɡ峻j ùn 茂m ào ，良li án ɡ多du ō趣q ù味w âi 。

每m þi 至zh ì晴q ín ɡ初ch ū霜shu ün ɡ旦d àn ，林l ín 寒h án 涧ji àn 肃s

ù，常ch án ɡ有y ǒu 高ɡüo 猿yu án 长ch án ɡ啸xi ào ，属sh ǔ引y ǐn 凄q ÿ异y ì，空k ōn ɡ谷ɡǔ传chu án 响xi ǎn ɡ，哀üi 转zhu ǎn 久ji ǔ绝ju ã。故ɡù渔y ú者zh þ歌ɡý曰yu ý：“巴b ü东d ōn ɡ三s ün 峡xi á巫w ū峡xi á长ch án ɡ，猿yu án 鸣m ín ɡ三s ün 声sh ýn ɡ泪l âi 沾zh ün 裳shang

。”

52、杂说（四）马说 （唐）韩愈

世sh ì有y ǒu 伯b ï乐l â，然r án 后h îu 有y ǒu 千qi ün 里l ǐ马m ǎ。千qi ün 里l ǐ马m ǎ常ch án ɡ有y ǒu ，而ãr 伯b ï乐l â不b ù常ch án ɡ有y ǒu 。故ɡù虽su ÿ有y ǒu 名m ín ɡ马m ǎ，祇zh ǐ辱r ǔ于y ú奴n ú隶l ì人r ãn 之zh ÿ手sh ǒu ，骈pi án 死s ǐ于y ú槽c áo 枥l ì之zh ÿ间ji ün ，不b ù以y ǐ千qi ün 里l ǐ称ch ýng 也y þ

。

马m ǎ之zh ÿ千qi ün 里l ǐ者zh þ，一y ì食sh í或hu î尽j ìn 粟s ù一y í石d àn 。食s ì马m ǎ者zh þ不b ù知zh ÿ其q í能n ãn ɡ千qi ün 里l ǐ而ãr 食sh í也y þ。是sh ì马m ǎ也y þ，虽su ÿ有y ǒu 千qi ün 里l ǐ之zh ÿ能n ãn ɡ，食sh í不b ù饱b ǎo ，力l ì不b ù足z ú，才c ái 美m þi 不b ú外w ài 见xi àn ，且qi þ欲y ù与y ǔ常ch án ɡ马m ǎ等d þn ɡ不b ù可k þ得de ，安ün 求qi ú其q í能n ãn ɡ千qi ün 里l ǐ也y þ

？

策c â之zh ÿ不b ù以y ǐ其q í道d ào ，食s ì之zh ÿ不b ù能n ãn ɡ尽j ìn 其q í材c ái ，鸣m ín ɡ之zh ÿ而ãr 不b ù能n ãn ɡ通t ōn ɡ其q í意y ì，执zh í策c â而ãr 临l ín 之zh ÿ，曰yu ý：“天ti ün 下xi à无w ú马m ǎ！”呜w ū呼h ū！其q í真zh ýn 无w ú马m ǎ邪y ã？其q í真zh ýn 不b ù知zh ÿ马m ǎ也y þ

。

53、陋室铭 （唐）刘禹锡

山sh ün 不b ú在z ài 高ɡüo ，有y ǒu 仙xi ün 则z ã名m ín ɡ。水shu ǐ不b ú在z ài 深sh ýn ，有y ǒu 龙l ïn ɡ则z ã灵l ín ɡ。斯s ÿ是sh ì陋l îu 室sh ì，惟w ãi 吾w ú德d ã馨x ÿn 。苔t ái 痕h ãn 上sh àn ɡ阶ji ý绿l ǜ，草c ǎo 色s â入r ù帘li án 青q ÿn ɡ。谈t án 笑xi ào 有y ǒu 鸿h ïn ɡ儒r ú，往w ǎn ɡ来l ái 无w ú白b ái 丁d ÿn ɡ。可k þ以y ǐ调ti áo 素s ù琴q ín ，阅yu â金j ÿn 经j ÿn ɡ。无w ú丝s ÿ竹zh ú之zh ÿ乱lu àn 耳þr ，无w ú案àn 牍d ú之zh ÿ劳l áo 形x ín ɡ。南n án 阳y án ɡ诸zh ū葛ɡþ庐l ú，西x ÿ蜀sh ǔ子z ǐ云y ún 亭t ín ɡ。孔k ǒn ɡ子z ǐ云y ún ：何h ã陋l îu 之zh ÿ有y ǒu

？

、小石潭记 （唐）柳宗元

从c ïn ɡ小xi ǎo 丘qi ū西x ÿ行x íng 百b ǎi 二âr 十sh í步b ù，隔ɡã篁hu án ɡ竹zh ú，闻w ãn 水shu ǐ声sh ýn ɡ，如r ú鸣m ín ɡ珮p âi 环hu án ，心x ÿn 乐l â之zh ÿ。伐f á竹zh ú取q ǔ道d ào ，下xi à见xi àn 小xi ǎo 潭t án ，水shu ǐ尤y ïu 清q ÿn ɡ冽li â。全qu án 石sh í以y ǐ为w ãi 底d ǐ，近j ìn 岸àn ，卷ju ǎn 石sh í底d ǐ以y ǐ出ch ū，为w âi 坻ch í为w âi 屿y ǔ，为w âi 嵁k ün 为w âi 岩y án 。青q ÿn ɡ树sh ù翠cu ì蔓m àn ，蒙m ãn ɡ络lu î摇y áo 缀zhu ì，参c ýn 差c ÿ披p ÿ拂f ú

。

潭t án 中zh ōn ɡ鱼y ú可k þ百b ǎi 许x ǔ头t ïu ，皆ji ý若ru î空k ōn ɡ游y ïu 无w ú所

su ǒ

依y ÿ，日r ì光ɡu ün ɡ下xi à澈ch â，影y ǐn ɡ布b ù石sh í上sh àn ɡ。佁y ǐ然r án 不b ú动d în ɡ

，俶ch ù尔þr 远yu ǎn 逝sh ì，往w ǎn ɡ来l ái 翕x ÿ忽h ū，似sh ì与y ǔ游y ïu 者zh þ相xi ün ɡ乐l â

。

潭t án 西x ÿ南n án 而ãr 望w àn ɡ，斗d ǒu 折zh ã蛇sh ã行x ín ɡ，明m ín

ɡ灭mi â可

k þ

见ji àn 。其q í岸àn 势sh ì犬qu ǎn 牙y á差c ÿ互h ù，不b ù可k þ知zh ÿ其q í源yu án

。

坐zu î潭t án 上sh àn ɡ，四s ì面mi àn 竹zh ú树sh ù环hu án 合h ã，寂j ì寥li áo 无

w ú

人r ãn ，凄q ÿ神sh ãn 寒h án 骨ɡǔ，悄qi ǎo 怆chu àn ɡ幽y ōu 邃su ì。以y ǐ其q í境j ìn ɡ过ɡu î清q ÿn ɡ，不b ù可k þ久ji ǔ居j ū，乃n ǎi 记j ì之zh ÿ而ãr 去q ù

。

同t ïn ɡ游y ïu 者zh þ：吴w ú武w ǔ陵l ín ɡ，龚ɡōn ɡ古ɡǔ，余y ú弟d ì宗

z ōn ɡ

玄xu án 。隶l ì而ãr 从c ïn ɡ者zh þ，崔cu ÿ氏sh ì二âr 小xi ǎo 生sh ýn ɡ：曰yu ý恕sh ù己j ǐ

，曰yu ý奉f ân ɡ壹y ÿ

。

55、岳阳楼记 （宋）范仲淹

庆q ìn ɡ历l ì四s ì年ni án 春ch ūn ，滕t ãn ɡ子z ǐ京j ÿn ɡ谪zh ã守sh ǒu 巴b ü陵

l ín ɡ

郡j ùn 。越yu â明m ín ɡ年ni án ，政zh ân ɡ通t ōn ɡ人r ãn 和h ã，百b ǎi 废f âi 具j ù兴x ÿng

。乃n ǎi 重ch ïn ɡ修xi ū岳yu â阳y án ɡ楼l ïu ，增z ýn ɡ其q í旧ji ù制zh ì，刻k â唐t án ɡ贤xi án 今j ÿn

人r ãn 诗sh ÿ赋f ù于y ú其q í上sh àn ɡ。属zh ǔ予y ú作zu î文w ãn 以y ǐ记j ì之zh ÿ

。

予y ú观ɡu àn 夫f ú巴b ü陵l ín ɡ胜sh ân ɡ状zhu àn ɡ，在z ài 洞d în ɡ庭t ín ɡ一y ì湖h ú

。衔xi án 远yu ǎn 山sh ün ，吞t ūn 长ch án ɡ江ji ün ɡ，浩h ào 浩h ào 汤sh ün ɡ汤sh ün ɡ，横h ãn ɡ无w ú际j ì涯y á；朝zh üo 晖hu ÿ夕x ÿ阴y ÿn ，气q ì象xi àn ɡ万w àn 千qi ün 。此c ǐ则z ã岳yu â阳y án ɡ楼l ïu 之zh ÿ大d à观ɡu ün 也y þ，前qi án 人r ãn 之zh ÿ述sh ù备b âi 矣y ǐ。然r án 则z ã北b þi 通t ōn ɡ巫w ū峡xi á，南n án 极j í潇xi üo 湘xi ün ɡ，迁qi ün 客k â骚s üo 人r ãn ，多du ō会hu ì于y ú此c ǐ，览l ǎn 物w ù之zh ÿ情q ín ɡ，得de 无w ú异y ì乎h ū

？

若ru î夫f ú淫y ín 雨y ǔ霏f ýi 霏f ýi ，连li án 月yu â不b ù开k üi ，阴y ÿn 风

f ýn ɡ

怒n ù号h áo ，浊zhu ï浪l àn ɡ排p ái 空k ōn ɡ；日r ì星x ÿn ɡ隐y ǐn 曜y ào ，山sh ün 岳yu â潜qi án 形x ín ɡ；商sh ün ɡ旅l ǚ不b ù行x ín ɡ，樯qi án ɡ倾q ÿn ɡ楫j í摧cu ÿ；薄b ï暮m ù冥m ín ɡ冥m ín ɡ

，虎h ù啸xi ào 猿yu án 啼t í。登d ýn ɡ斯s ÿ楼l ïu 也y þ，则z ã有y ǒu 去q ù国ɡu ï怀hu ái 乡xi ün ɡ

，忧y ōu 谗ch án 畏w âi 讥j ÿ，满m ǎn 目m ù萧xi üo 然r án ，感ɡǎn 极j í而ãr 悲b ýi 者zh þ矣y ǐ

。

至zh ì若ru î春ch ūn 和h ã景j ǐn ɡ明m ín ɡ，波b ō澜l án 不b ù惊j ÿn ɡ，上sh àn ɡ下

xi à

天ti ün 光ɡu ün ɡ，一y í碧b ì万w àn 顷q ǐn ɡ；沙sh ü鸥ōu 翔xi án ɡ集j í，锦j ǐn 鳞l ín 游y ïu 泳y ǒn ɡ；岸àn 芷zh ǐ汀t ÿn ɡ兰l án ，郁y ù郁y ù青q ÿn ɡ青q ÿn ɡ。而ãr 或hu î长ch án ɡ烟y ün

一y ì 空k ōn ɡ，皓h ào 月yu â千qi ün 里l ǐ，浮f ú光ɡu ün ɡ跃yu â金j ÿn ，静j ìn ɡ影y ǐn ɡ沉ch ãn 璧b ì，渔y ú歌ɡý互h ù答d á，此c ǐ乐l â何h ã极j í！登d ýn ɡ斯s ÿ楼l ïu 也y þ

，则z ã有y ǒu 心x ÿn 旷ku àn ɡ神sh ãn 怡y í，宠ch ǒn ɡ辱r ǔ偕xi ã忘w àn ɡ，把b ǎ酒ji ǔ临l ín 风f ýn ɡ，其q í喜x ǐ洋y án ɡ洋y án ɡ者zh þ矣y ǐ

。

嗟ji ý夫f ú！予y ú尝ch án ɡ求qi ú古ɡǔ仁r ãn 人r ãn 之zh ÿ心x ÿn ，或

hu î异

y ì

二âr 者zh þ之zh ÿ为w ãi ，何h ã哉z üi ？不b ù以y ǐ物w ù喜x ǐ，不b ù以y ǐ己j ǐ悲b ýi ；居j ū庙mi ào 堂t án ɡ之zh ÿ高ɡüo 则z ã忧y ōu 其q í民m ín ；处ch ǔ江ji ün ɡ湖h ú之zh ÿ远yu ǎn 则z ã忧y ōu 其q í君j ūn 。是sh ì进j ìn 亦y ì忧y ōu ，退tu ì亦y ì忧y ōu 。然r án 则z ã何h ã时sh í而ãr 乐l â耶y ã？其q í必b ì曰yu ý：“先xi ün 天ti ün 下xi à之zh ÿ忧y ōu 而ãr 忧y ōu ，后h îu 天ti ün 下xi à之zh ÿ乐l â而ãr 乐l â乎h ū”。噫y ì！微w ýi 斯s ÿ人r ãn ，吾w ú谁shu í与y ǔ归ɡu ÿ

？

时sh í六li ù年ni án 九ji ǔ月yu â十sh í五w ǔ日r ì

。

56、醉翁亭记 （宋）欧阳修

环hu án 滁ch ú皆ji ý山sh ün 也y þ。其q í西x ÿ南n án 诸zh ū峰f ýn ɡ，林l ín 壑h â尤y ïu 美m þi ，望w àn ɡ之zh ÿ蔚w âi 然r án 而ãr 深sh ýn 秀xi ù者zh þ，琅l án ɡ琊y á也y þ。山sh ün 行x íng 六li ù七q ÿ里l ǐ，渐ji àn 闻w ãn 水shu ǐ声sh ýn ɡ潺ch án 潺ch án 而ãr 泻xi â出ch ū于y ú两li ǎn ɡ峰f ýn ɡ之zh

ÿ间ji ün 者zh þ，酿ni àn ɡ泉qu án 也y þ。峰f ýn ɡ回hu í路l ù转zhu ǎn ，有y ǒu 亭t ín ɡ翼y ì然r án 临l ín 于y ú泉qu án 上sh àn ɡ者zh þ，醉zu ì翁w ýn ɡ亭t ín ɡ也y þ。作zu î亭t ín ɡ者zh þ谁shu í？山sh ün 之zh ÿ僧s ýn ɡ智zh ì仙xi ün 也y þ。名m ín ɡ之zh ÿ者zh þ谁shu í？太t ài 守sh ǒu 自z ì谓w âi 也y þ。太t ài 守sh ǒu 与y ǔ客k â来l ái 饮y ǐn 于y ú此c ǐ，饮y ǐn 少sh ǎo 辄zh ã醉zu ì，而ãr 年ni án 又y îu 最zu ì高ɡüo ，故ɡù自z ì号h ào 曰yu ý醉zu ì翁w ýn ɡ也y þ。醉zu ì翁w ýn ɡ之zh ÿ意y ì不b ú在z ài 酒ji ǔ，在z ài 乎hu 山sh ün 水shu ǐ之zh ÿ间ji ün 也y þ。山sh ün 水shu ǐ之zh ÿ乐l â，得d ã之zh ÿ心x ÿn 而ãr 寓y ù之zh ÿ酒ji ǔ也y þ。

若ru î夫f ú日r ì出ch ū而ãr 林l ín 霏f ýi 开k üi ，云y ún 归ɡu ÿ而ãr 岩y án 穴xu ã暝m ín ɡ，晦hu ì明m ín ɡ变bi àn 化hu à者zh þ，山sh ün 间ji ün 之zh ÿ朝zh üo 暮m ù也y þ。野y þ芳f ün ɡ发f ü而ãr 幽y ōu 香xi ün ɡ，佳ji ü木m ù秀xi ù而ãr 繁f án 阴y ÿn ，风f ýn ɡ霜shu ün ɡ高ɡüo 洁ji ã，水shu ǐ落lu î而ãr 石sh í出ch ū者zh þ，山sh ün 间ji ün 之zh ÿ四s ì时sh í也y þ。朝zh üo 而ãr 往w ǎn ɡ，暮m ù而ãr 归ɡu ÿ，四s ì时sh í之zh ÿ景j ǐn ɡ不b ù同t ïn ɡ，而ãr 乐l â亦y ì无w ú穷qi ïn ɡ也y þ

。

至zh ì于y ú负f ù者zh þ歌ɡý于y ú途t ú，行x ín ɡ者zh þ休xi ū于y ú树sh ù

，前qi án 者zh þ呼h ū，后h îu 者zh þ应y ÿn ɡ，伛y ǔ偻l ǚ提t í携xi ã，往w ǎn ɡ来l ái 而ãr 不b ù绝ju ã者zh þ，滁ch ú人r ãn 游y ïu 也y þ。临l ín 溪x ÿ而ãr 渔y ú，溪x ÿ深sh ýn 而ãr 鱼y ú肥f ãi ，酿ni àn ɡ泉qu án 为w ãi 酒ji ǔ，泉qu án 香xi ün ɡ而ãr 酒ji ǔ洌li â，山sh ün 肴y áo 野y þ蔌s ù，杂z á然r án 而ãr 前qi án 陈ch ãn 者zh þ，太t ài 守sh ǒu 宴y àn 也y þ

。宴y àn 酣h ün 之zh ÿ乐l â，非f ýi 丝s ÿ非f ýi 竹zh ú，射sh â者zh þ中zh îng ，弈y ì者zh þ胜sh ân ɡ，觥ɡōn ɡ筹ch ïu 交ji üo 错cu î，起q ǐ坐zu î而ãr 喧xu ün 哗hu á者zh þ，众zh în ɡ宾b ÿn 欢hu ün 也y þ。苍c ün ɡ颜y án 白b ái 发f à，颓tu í然r án 乎h ū其q í间ji ün 者zh þ，太t ài 守sh ǒu 醉zu ì也y þ

。

已y ǐ而ãr 西x ÿ阳y án ɡ在z ài 山sh ün ，人r ãn 影y ǐn ɡ散s ǎn 乱lu àn ，太t ài 守

sh ǒu

归ɡu ÿ而ãr 宾b ÿn 客k â从c ïn ɡ也y þ。树sh ù林l ín 阴y ÿn 翳y ì，鸣m ín ɡ声sh ýn ɡ上sh àn ɡ下xi à，游y ïu 人r ãn 去q ù而ãr 禽q ín 鸟ni ǎo 乐l â也y þ。然r án 而ãr 禽q ín 鸟ni ǎo 知zh ÿ山sh ün 林l ín 之zh ÿ乐l â，而ãr 不b ù知zh ÿ人r ãn 之zh ÿ乐l â；人r ãn 知zh ÿ从c ïn ɡ太t ài 守sh ǒu 游y ïu 而ãr 乐l â，而ãr 不b ù知zh ÿ太t ài 守sh ǒu 之zh ÿ乐l â其q í乐l â也y þ

。醉zu ì能n ãn ɡ同t ïn ɡ其q í乐l â，醒x ǐn ɡ能n ãn ɡ述sh ù以y ǐ文w ãn 者zh þ，太t ài 守sh ǒu 也y þ

。太t ài 守sh ǒu 谓w âi 谁shu í？庐l ú陵l ín ɡ欧ōu 阳y án ɡ修xi ū也y þ

。

57、爱莲说 （宋）周敦颐

水shu ǐ陆l ù草c ǎo 木m ù之zh ÿ花hu ü，可k þ爱ài 者zh þ甚sh ân 蕃f án 。晋j ìn 陶t áo 渊yu ün 明m ín ɡ独d ú爱ài 菊j ú。自z ì李l ǐ唐t án ɡ来l ái ，世sh ì人r ãn 盛sh âng 爱ài 牡m ǔ丹d ün 。予y ú独d ú爱ài 莲li án 之zh ÿ出ch ū淤y ū泥n í而ãr 不b ù染r ǎn ，濯zhu ï清q ÿn ɡ涟li án 而ãr 不b ù妖y üo ，中zh ōn ɡ通t ōn ɡ外w ài 直zh í，不b ú蔓m àn 不b ù枝zh ÿ，香xi ün ɡ远yu ǎn 益y ì清q ÿn ɡ，亭t ín ɡ亭t ín ɡ净j ìng 植zh í，可k þ远yu ǎn 观gu ün 而ãr 不b ù可k þ亵xi â玩w án 焉y ün

。

予y ú谓w âi 菊j ú，花hu ü之zh ÿ隐y ǐn 逸y ì者zh þ也y þ；牡m ǔ丹d ün ，花hu ü之zh ÿ富f ù贵ɡu ì者zh þ也y þ；莲li án ，花hu ü之zh ÿ君j ūn 子z ǐ者zh þ也y þ。噫y ì！菊j ú之zh ÿ爱ài ，陶t áo 后h îu 鲜xi ǎn 有y ǒu 闻w ãn 。莲li án 之zh ÿ爱ài ，同t ïn ɡ予y ú者zh þ何h ã人r ãn ？牡m ǔ丹d ün 之zh ÿ爱ài ，宜y í乎h ū众zh în ɡ矣y ǐ。

58、记承天寺夜游 （宋）苏轼

元yu án 丰f ýn ɡ六li ù年ni án 十sh í月yu â十sh í二âr 日r ì夜y â，解ji þ衣y ÿ欲y ù睡shu ì，月yu â色s â入r ù户h ù，欣x ÿn 然r án 起q ǐ行x ín ɡ。念ni àn 无w ú与y ǔ为w ãi 乐l â者zh þ，遂su ì至zh ì承ch ãn ɡ天ti ün 寺s ì，寻x ún 张zh ün ɡ怀hu ái 民m ín 。怀hu ái 民m ín

亦y ì未w âi 寝q ǐn ，相xi ün ɡ与y ǔ步b ù于y ú中zh ōn ɡ庭t ín ɡ。庭t ín ɡ下xi à如r ú积j ÿ水shu ǐ空k ōn ɡ明m ín ɡ，水shu ǐ中zh ōn ɡ藻z ǎo 、荇x ìn ɡ交ji üo 横h ãn ɡ，盖ɡài 竹zh ú柏b ǎi 影y ǐn ɡ也y þ

。何h ã夜y â无w ú月yu â？何h ã处ch ù无w ú竹zh ú柏b ǎi ？但d àn 少sh ǎo 闲xi án 人r ãn 如r ú吾w ú两li ǎn ɡ人r ãn 者zh þ耳þr

。

59、送东阳马生序（明）宋濂

余y ú幼y îu 时sh í即j í嗜sh ì学xu ã。家ji ü贫p ín ，无w ú从c ïn ɡ致zh ì书

sh ū

以y ǐ观gu ün ，每m þi 假ji ǎ借ji â于y ú藏c án ɡ书sh ū之zh ÿ家ji ü，手

sh ǒu 自z ì笔b ǐ录l ù

，计j ì日r ì以y ǐ还hu án 。天ti ün 大d à寒h án ，砚y àn 冰b ÿn ɡ坚ji ün ，手sh ǒu 指zh ǐ不b ù可k þ屈q ū伸sh ýn ，弗f ú之zh ÿ怠d ài 。录l ù毕b ì，走z ǒu 送s în ɡ之zh ÿ，不b ù敢ɡǎn 稍sh üo 逾y ú约yu ý。以y ǐ是sh ì人r ãn 多du ō以y ǐ书sh ū假ji ǎ余y ú，余y ú因y ÿn 得d ã遍bi àn 观gu ün 群q ún 书sh ū。既j ì加ji ü冠gu ün ，益y ì慕m ù圣sh ân ɡ贤xi án 之zh ÿ道d ào

。又y îu 患hu àn 无w ú硕shu î师sh ÿ名m ín ɡ人r ãn 与y ǔ游y ïu ，尝ch án ɡ趋q ū百b ǎi 里l ǐ外w ài

，从c ïn ɡ乡xi ün ɡ之zh ÿ先xi ün 达d á执zh í经j ÿn ɡ叩k îu 问w ân 。先xi ün 达d á德d ã隆l ïn ɡ望w àn ɡ尊z ūn ，门m ãn 人r ãn 弟d ì子z ǐ填ti án 其q í室sh ì，未w âi 尝ch án ɡ稍sh ào 降ji àn ɡ辞c í色s â。余y ú立l ì侍sh ì左zu ǒ右y îu ，援yu án 疑y í质zh ì理l ǐ，俯f ǔ身sh ýn 倾q ÿn ɡ

耳þr 以y ǐ请q ǐn ɡ；或hu î遇y ù其q í叱ch ì咄du ō，色s â愈y ù恭ɡōn ɡ，礼l ǐ愈y ù至zh ì，不b ù敢ɡǎn 出ch ū一y ì 言y án 以y ǐ复f ù；俟s ì其q í欣x ÿn 悦yu â，则z ã又y îu 请q ǐn ɡ焉y ün 。故ɡù余y ú虽su ÿ愚y ú，卒z ú获hu î有y ǒu 所su ǒ闻w ãn

。

当d ün ɡ余y ú之zh ÿ从c ïn ɡ师sh ÿ也y þ，负f ù箧qi â曳y â屣x ǐ行x

íng 深sh ýn 山

sh ün

巨j ù谷ɡǔ中zh ōn ɡ。穷qi ïn ɡ冬d ōn ɡ烈li â风f ýn ɡ，大d à雪xu þ深sh ýn 数sh ù尺ch ǐ，足z ú肤f ū皲j ūn 裂li â而ãr 不b ù知zh ÿ。至zh ì舍sh â，四s ì支zh ÿ僵ji ün ɡ劲j ìn 不b ù能n ãn ɡ动d în ɡ，媵y ìn ɡ人r ãn 持ch í汤t ün ɡ沃w î灌ɡu àn ，以y ǐ衾q ÿn 拥y ōn ɡ覆f ù，久ji ǔ而ãr 乃n ǎi 和h ã。寓y ù逆n ì旅l ǚ，主zh ǔ人r ãn 日r ì再z ài 食sh í，无w ú鲜xi ǎn 肥f ãi 滋z ÿ味w âi 之zh ÿ享xi ǎn ɡ。同t ïn ɡ舍sh â生sh ýn ɡ皆ji ý被p ÿ绮q ǐ绣xi ù，戴d ài 朱zh ū缨y ÿn ɡ宝b ǎo 饰sh ì之zh ÿ帽m ào ，腰y üo 白b ái 玉y ù之zh ÿ环hu án ，左zu ǒ佩p âi 刀d üo ，右y îu 备b âi 容r ïn ɡ臭xi ù，烨y â然r án 若ru î神sh ãn 人r ãn ；余y ú则z ã缊y ùn 袍p áo 敝b ì衣y ì处ch ù其q í间ji ün ，略l ûâ无w ú慕m ù艳y àn 意y ì，以y ǐ中zh ōn ɡ有y ǒu 足z ú乐l â者zh þ

，不b ù知zh ÿ口k ǒu 体t ǐ之zh ÿ奉f ân ɡ不b ú若ru î人r ãn 也y þ。盖ɡài 余y ú之zh ÿ勤q ín 且qi þ艰ji ün 若ru î此c ǐ

。

今j ÿn 诸zh ū生sh ýn ɡ学xu ã于y ú太t ài 学xu ã，县xi àn 官ɡu ün 日r ì有y ǒu 廪l ǐn 稍sh üo

之zh ÿ供ɡîn ɡ，父f ù母m ǔ岁su ì有y ǒu 裘qi ú葛ɡã之zh ÿ遗y í，无w ú

冻d în ɡ馁n þi 之zh ÿ患hu àn 矣y ǐ；坐zu î大d à厦sh à之zh ÿ下xi à而ãr 诵s în ɡ《诗sh ÿ》《书sh ū

》，无w ú奔b ýn 走z ǒu 之zh ÿ劳l áo 矣y ǐ；有y ǒu 司s ÿ业y â、博b ï士sh ì为w âi 之zh ÿ师sh ÿ， 未w âi 有y ǒu 问w ân 而ãr 不b ú告ɡào ，求qi ú而ãr 不b ù得d ã者zh þ也y þ；凡f án 所su ǒ宜y í有y ǒu 之zh ÿ书sh ū皆ji ý集j í于y ú此c ǐ，不b ú必b ì若ru î余y ú之zh ÿ手sh ǒu 录l ù，假ji ǎ诸zh ū人r ãn 而ãr 后h îu 见ji àn 也y þ。其q í业y â有y ǒu 不b ù精j ÿn ɡ

，德d ã有y ǒu 不b ù成ch ãn ɡ者zh þ，非f ýi 天ti ün 质zh ì之zh ÿ卑b ýi ，则z ã心x ÿn 不b ú若ru î余y ú之zh ÿ专zhu ün 耳þr ，岂q ǐ他t ü人r ãn 之zh ÿ过ɡu î哉z üi

60、湖心亭看雪 （清）张岱

崇ch ïn ɡ祯zh ýn 五w ǔ年ni án 十sh í二âr 月yu â，余y ú住zh ù西x ÿ湖h ú。大

d à

雪xu þ三s ün 日r ì，湖h ú中zh ōn ɡ人r ãn 鸟ni ǎo 声sh ýn ɡ俱j ù绝ju ã。是sh ì日r ì更g ýng 定d ìn ɡ矣y ǐ，余y ú挐r áo 一y ì小xi ǎo 舟zh ōu ，拥y ōn ɡ毳cu ì衣y ÿ炉l ú火hu ǒ，独d ú往w ǎn ɡ湖h ú心x ÿn 亭t ín ɡ看k àn 雪xu þ。雾w ù凇s ōn ɡ沆h àn ɡ砀d àn ɡ，天ti ün 与y ǔ云y ún 与y ǔ山sh ün 与

y ǔ水shu ǐ，上sh àn ɡ下xi à一y ì白b ái 。湖h ú上sh àn ɡ影y ǐn ɡ子z ǐ，惟w ãi 长ch án ɡ堤d ÿ一y ì痕h ãn 、湖h ú心x ÿn 亭t ín ɡ一y ì点di ǎn 、与y ǔ余y ú舟zh ōu 一y í芥ji â、舟zh ōu

中zh ōn ɡ人r ãn 两li ǎn ɡ三s ün 粒l ì而ãr 已y ǐ

。

到d ào 亭t ín ɡ上sh àn ɡ，有y ǒu 两li ǎn ɡ人r ãn 铺p ū毡zh ün 对du ì坐zu î，一y ì童t ïn ɡ子z ǐ烧sh üo 酒ji ǔ炉l ú正zh ân ɡ沸f âi 。见ji àn 余y ú，大d à喜x ǐ曰yu ý：“湖h ú中zh ōn ɡ焉y ün 得de 更ɡân ɡ有y ǒu 此c ǐ人r ãn ！”拉l á余y ú同t ïn ɡ饮y ìn 。余y ú强qi ǎng 饮y ǐn 三s ün 大d à白b ái 而ãr 别bi ã。问w ân 其q í姓x ìn ɡ氏sh ì，是sh ì金j ÿn 陵l ín ɡ人r ãn ，客k â此c ǐ。及j í下xi à船chu án ，舟zh ōu 子z ǐ喃n án 喃n án 曰yu ý：“莫m î说shu ō相xi àn ɡ公ɡon ɡ痴ch ÿ，更ɡân ɡ有y ǒu 痴ch ÿ似sh ì相xi àn ɡ公ɡon ɡ者zh þ

！”

61、河中石兽 （清）纪昀

沧c ün ɡ州zh ōu 南n án ，一y ì寺s ì临l ín 河h ã干g àn ，山sh ün 门m ãn 圮p ǐ于y ú河h ã，二âr 石sh í兽sh îu 并b ìn ɡ沉ch ãn 焉y ün 。阅yu â十sh í余y ú岁su ì，僧s ýn ɡ募m ù金j ÿn 重ch ïn ɡ修xi ū，求qi ú二âr 石sh í兽sh îu

于y ú水shu ǐ中zh ōn ɡ，竟j ìn ɡ不b ù可k þ得d ã，以y ǐ为w ãi 顺sh ùn 流li ú下xi à矣y ǐ。棹zh ào 数sh ù小xi ǎo 舟zh ōu ，曳y â铁ti þ钯p á，寻x ún 十sh í余y ú里l ǐ，无w ú迹j ì

。

一y ì讲ji ǎn ɡ学xu ã家ji ü设sh â帐zh àn ɡ寺s ì中zh ōn ɡ，闻w ãn 之zh ÿ笑xi ào 曰yu ý

：“尔þr 辈b âi 不b ù能n ãn ɡ究ji ū物w ù理l ǐ。是sh ì非f ýi 木m ù杮p âi ，岂q ǐ能n ãn ɡ